احسان زاهرى
انــتــشــارات الــطــيــّار
مسجد با محوريت پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم
مؤلف : احسان زاهرى
حروفچين و صفحهآرا : محمد زاهرى
چاپ اول:تابستان85
تيراژ: 3000 نسخه
شابك:9-40-7653-964 ISBN 964-7653-40-9
مركزپخش: قم، خ امام قدسسره ، چهارراه شهيد غفارى، كوى 57 ، پلاك 117
تلفن: 6606674 ، نمابر: 6606844، همراه: 09121521528
قيمت:1000 تومان
«كليه حقوق محفوظ و مخصوص ناشر است»
«فهرست مطالب»
پيشگفتار··· 7
فصل اول:جايگاه مسجد··· 9
نفى شرك در عبادت··· 9
خانه تقوى··· 10
خانههاى خدا··· 11
خانه عشق به خدا··· 13
راهبان اسلام··· 14
مهمانخانه الهى··· 15
زيباترين نقطه زمين··· 16
بهتر از بهشت··· 18
محبوبين خداوند··· 19
زائر سراى خداوند··· 21
ستارگان اهل آسمان··· 23
جلسه انبيا··· 24
خانه مؤمنين··· 25
نور هدايت··· 26
ضمانت الهى··· 27
بازار آخرت··· 28
فصل دوم:آداب ورود به مسجد··· 30
نظافت و پاكى··· 33
پيشنهاد به متوليان··· 35
فصل سوم:شرط قبولى نماز··· 37
جايگاه مساجد در فضيلت و جامعيت··· 39
فصل چهارم:جايگاه ترككنندگان مساجد··· 44
فصل پنجم:نماز اول وقت در مساجد··· 49
فصل ششم:اعتكاف در مساجد··· 57
فصل هفتم:آراستگى اهل مسجد··· 61
فصل هشتم:احكام مسجد··· 64
فصل نهم:عمران مساجد··· 66
عمران مساجد در قرآن و روايات··· 67
شرايط آباد كنندگان مساجد··· 70
مراتب عمران مساجد··· 70
مسئوليت پذيرى در مساجد··· 71
فصل دهم:نماز در مسجد··· 74
فصل يازدهم:مسجد و آغاز معراج··· 77
فصل دوازدهم:كيفيت مسجدسازى··· 81
مسجدسازى در سيره و گفتار··· 81
سيره پيامبر صلىاللهعليهوآلهوسلم در مسجدسازى··· 82
سيره پيامبر صلىاللهعليهوآلهوسلم ؛ حضور در قبا··· 83
جايگاه مسجد قبا··· 83
مقايسه دو مسجد··· 84
مسجد ضرار··· 85
فصل سيزدهم:پايگاه حكومت··· 90
مسجد الحرام··· 90
مسجد جن··· 95
مسجد خيف··· 95
مسجد نبوى··· 96
مسجد كوفه··· 103
فصل چهاردهم:محل آغاز جهاد··· 108
مساجد و جبهههاى جنگ··· 109
فصل پانزدهم:عهد و پيمان الهى··· 114
فصل شانزدهم:كلاس پرورش و آموزش··· 116
داستانى عبرتانگيز··· 117
فصل هفدهم:مساجد شعائر الهى··· 121
فصل هجدهم:حضور زنان در مسجد··· 124
باب النساء··· 126
فصل نوزدهم:جايگاه دلدادگان الهى··· 128
فصل بيستم:شكايات مساجد··· 130
فصل بيست و يكم:رسيدگى به محرومين··· 133
فصل بيست و دوم:حيات حقيقى كجاست؟··· 136
فصل بيست و سوم:آثار اهل مساجد··· 138
آثار مسجد در دنيا··· 138
آثار اهل مسجد در آخرت··· 139
فصل بيست و چهارم:خانه توبه··· 140
فصل بيست و پنجم:فضيلت حركت به سوى مساجد··· 144
نورافشان روز قيامت··· 146
فصل بيست و ششم: مسجد كجاست؟··· 147
فصل بيست و هفتم:نقدى بر مساجد جهان اسلام و كشور··· 150
پيشنهاد و برنامه··· 155
فهرست منابع··· 158
فهرست منشورات··· 159
در اين مجموعه كوتاه سعى شده گزيدهايى از بيانات خداوند و احاديث نبوى و سيره عملى به عنوان مسجد با محوريت رسول اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم در جايگاه مركز حكومت اسلامى مطرح گردد. همچنين نقش مسجد در جهت تعالى و رشد انسانها در ابعاد تربيتى و آموزشى، معنوى و روحانى، حكومتى و سياسى بيان گرديده است.
با توجه به شواهد تاريخى و تجربى و بيان مكانهاى مهم به مساجد جهان اسلام اشاره شده تا عظمت و گستردگى و بهرهورى از مساجد را به عنوان پايگاه مانور عبادى در اقامه پنج نوبت نماز و وحدت مسلمين و اجتماع آنان در محضر الهى به عنوان زائر و مهمان خداوند بيان نمايد.
آنگاه آداب ورود و خروج مساجد كه خود بيانگر تعظيم و تكريم آن مىباشد و داراى احكام ويژه است، تذكر داده شده تا اينكه اين مجموعه بتواند بهرهدهى در اهداف متعالى عمران و آبادى حقيقى مساجد را داشته باشد.
حاج ميرزا احسان زاهرى
امام جمعه احمد آباد مستوفى تهران
فصل اول
جـايـگـاه مـسـجـد
مسجد از آنجا كه اسم مكان است، محل سجده و اصطلاحا محل عبادت مسلمين مىباشد، لذا از تقدس خاصى برخوردار بوده و هست. در همه اديان الهى عبادتگاه وجود داشته و داراى اسم خاص خودش بوده است.
مسجد در فرهنگ اسلام و قرآن بهترين محل براى عبادت جمعى مسلمين يا محل مانور عبادى بيان شده است كه داراى احكام ويژه، آداب خاص، احترامات دقيق و حساب شدهايى مىباشد. هركس لياقت ورود به مساجد را ندارد. سخنان و سيره نبوى و امامان معصوم عليهمالسلام ، روشنگر جايگاه مسجد در فرهنگ دينى مىباشد.
واژه مسجد 28 مورد در قرآن ذكر شده كه بيشتر آنها در مورد مسجد الحرام مىباشد.
üنفى شرك در عبادت
انسان بايد براى ورود به خانه توحيد، هر گونه انديشه و عملى كه در تضاد با
مثال: شرك از بزرگترين ظلمها محسوب مىگردد؛ زيرا نسبت به واحديت وجود ضربه مىزند و مديريت واحد خداوند را در اعتقاد و ايمان، عمل و رفتار مورد هجوم قرار مىدهد. شرك در مقابل توحيد، انسان را از عبادت و بندگى خالص الهى جدا مىنمايد از انديشه توحيدى
«لا اله الا اللّه» و «انا لله و انا اليه راجعون» مردم را ساقط مىنمايد و اعتقاد به مبدأ واحد كه اساسىترين ركن اعتقادى مىباشد از ميان مىرود. «وَ أَنَّ الْمَساجِدَ لِلّهِ فَلا تَدْعُوا مَعَ اللّه أَحَداً(1)؛ همانا مساجد براى خداست، پس احدى را با خدا نخوانيد». براى منزلت و عظمت مسجد همين بس كه انحصار براى خداوند دارد و احدى در آن شركت ندارد. üخانه تقوى هر كارى در مكان خاصى محقق مىشود؛ مثل اين كه مريض براى معالجه خويش به مطب مراجعه مىكند. انسان براى رسيدن به كمالات در محضر خداوند و گرفتن عنوان متقين بايد به خانهايى مراجعه نمايد كه آن مقام و درجه را در آن جا كسب نمايد. مساجد خانه مدير و مدبر جهان هستى است كه در آنجا مىتوان كارنامه تقوى را دريافت نمود.1.جن(72):18.
از حضرت پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم نقل شده كه فرمود:«الْمَسَاجِدُ بُيُوتُ الْمُتَّقِينَ(1)؛ مسجدها خانه انسانهاى باتقواست».
پيامها: 1. براى رسيدن به تقوى كه از مهمترين كمالات انسان مسلمان است، بايد در مساجد حضور يافت.2. حضور در مساجد در پنج نوبت، انسان را به ياد خدا انداخته، لذا انسان از محضر صاحب خانه حيا مىكند، گناهان را ترك نموده و به مرز تقوى مىرسد.
üخانههاى خدا ارتباط با خانه خدا و كتاب او؛ در خانه خدا انسان بايد از دستور العمل و كتاب او غافل نشود، قرائت و ترتيل، تدبر و اقامه قرآن از مواردى است كه خالق جهان هستى انتظار دارد، مهمانان و زائرانش به آنها عمل كنند.راه ارتباط با خداوند دو گونه است:
اول: صحبت نمودن خالق با مخلوق كه با خواندن قرآن محقق مىگردد؛ زيرا اين كتاب آسمانى سخن او با همه انسانهاست.
دوم: اگر كسى بخواهد با خداوند سخن بگويد، او در همه احوال اعلام
آمادگى نموده و مىفرمايد: من به بندگانم نزديكم و سخنان آنان را اجابت
1.مستدرك الوسائل،ج3،ص362.
اگر بخواهيم آداب و كيفيت و كميت سخن را در مناجات با او مراعات كنيم، بهتر آن است كه راه اولياى الهى را در اين گزينه انتخاب نماييم؛ مثال: آنان در مناجاتهاى خويش با چه انشاء و ادبياتى در محضر خداى خود سخن مىگفتند و چه نوع درخواستهايى را مطرح مىنمودند.
حضرت رسول اكرم صلىاللهعليهوآلهوسلم مىفرمايد:
«مَنْ كَانَ الْقُرْآنُ حَدِيثَهُ وَ الْمَسْجِدُ بَيْتَهُ بَنَى اللّهُ لَهُ بَيْتاً فِي الْجَنَّةِ(1)؛ كسى كه قرآن سخنش و مسجد خانهاش باشد، خداوند براى او خانهايى در بهشت بنا مىنمايد». «وَ الْمَسَاجِدُ بُيُوتُ اللّهِ(2)؛ مسجدها خانههاى خدايند». «في بُيُوتٍ أَذِنَ اللّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فيها بِالْغُدُوِّ وَ الآْصالِ(3)؛ در خانههايى كه نام خداوند اعلام مىشود، در آن خانهها نامش بالا مىرود و اسمش ياد مىگردد، براى خداوند در آن خانه شب و روز سبحان اللّه گفته مىشود». پيامها: 1. مسجد محل عبادت، تلاوت و مناجات با رب العالمين است.1.وسايل الشيعه،ج3،ص481،ح2. 2.من لا يحضره الفقيه،ج1،ص195. 3.نور(24):36.
2. پاداش انس با قرآن و مسجد، بهشت مىباشد.
3. در هر خانهايى بايد سخنى بر خلاف صاحبخانه گفته نشود.
üخانه عشق به خدا
بايد به حلقههاى اتصال و ارتباط الهى تمسك نمود تا با اين ارتباط نجات يافته و نجات بخشيد.
نام آن حلقههاى ارتباط به ترتيب؛ خداوند، رسول اللّه صلىاللهعليهوآلهوسلم ، قرآن، اهلبيت عليهمالسلام و مساجد مىباشد. اين زنجير ولايت كه داراى حلقههاى متعدد است، اگر يكى از حلقهها در مسير اعتقادى و عملى انسان مسلمان قطع گردد، ايمانش ناقص و از كمال و اسلامى بودنش خارج خواهد شد.
قطب راوندى از پيامبر اكرم صلىاللهعليهوآلهوسلم نقل مىكند كه فرمود:«وَ قَالَ مَنْ أَحَبَّ اللَّهَ فَلْيُحِبَّنِي وَ مَنْ أَحَبَّنِي فَلْيُحِبَّ عِتْرَتِي إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي(1)؛ كسى كه خدا را دوست دارد، بايد مرا دوست داشته باشد و كسى كه مرا دوست دارد بايد عترتم را دوست بدارد، همانا من در ميان شما دو چيز سنگينى را مىگذارم، كتاب خدا و عترتم را».
«وَ مَنْ أَحَبَّ عِتْرَتِي فَلْيُحِبَّ الْقُرْآنَ(2)؛ كسى كه عترتم را دوست دارد، بايد قرآن را دوست بدارد».
1. مستدرك الوسايل،ج3، ص 355.
2.همان.
«وَ مَنْ أَحَبَّ الْقُرْآنَ فَلْيُحِبَّ الْمَسَاجِدَ(1)؛ كسى كه قرآن را دوست دارد، بايد مساجد را دوست داشته باشد».
پيامها:
1. ولايت الهى سلسله مراتبى دارد كه در اين حديث شريف بيان شده است.
2. خالق جهان هستى كلاسى تشكيل داده است كه بايد كتاب و معلمان و محل آن را در اعتقاد و ايمان و عمل بپذيريم تا پيروز شويم.
3. عشق و محبت و دوستى بايد در پنج گزينه خدا، پيامبر صلىاللهعليهوآلهوسلم ، قرآن، عترت و مسجد جلوهگر شود.
üراهبان اسلام
معناى رهبانيت در اسلام با حضور در مساجد، فعاليت و تلاش در خانه خداوند در جهات و ابعاد مختلف محقق مىگردد.
1. مستدرك الوسايل،ج3، ص 355.
«لا رُهْبانيَّةَ فِى الاِسلام(1)؛ گوشهگيرى در اسلام نيست».
منزوى شدن از مردم و خدمت به جامعه، به بهانه عبادت شبانهروزى در اسلام مطرح نمىباشد. زهد و تقوى، بى توجهى به جلوههاى زيباى دنيا از كمالات انسان مسلمان مىباشد. نشستن در خانه خدا، انس با او، توجه به احكام و دستوراتش موجب رشد و كمال انسانى در محضر حضرت حق مىباشد. لذا رسول اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم در ترسيم رهبانيت مسلمانان فرمود: حضور در مساجد پارسايى امتم هست. «وَ قِيلَ لِلنَّبِيِّ صلىاللهعليهوآلهوسلم ائْذَنْ لَنَا فِي التَّرَهُّبِ قَالَ تَرَهُّبُ أُمَّتِي الْجُلُوسُ فِي الْمَسَاجِدِ (2)؛ گفته شد براى پيامبر صلىاللهعليهوآلهوسلم به ما اجازه رهبانيت بده، حضرت فرمود: رهبانيت امت من، نشستن در مساجد است». پيامها: 1. گوشهگيرى از مردم و جامعه در حالى كه انسان و زندگى او اجتماعى مىباشد، مطلوب نيست.2. حضور در مساجد رهبانيت در اسلام است.
üمهمانخانه الهى هركس از جهت فطرى مهمانى رفتن را دوست دارد، اگرچه مهمانى نمودن را همه طالب نيستند. حال كه مهمانى رفتن محبوب دلها و فطرت سالم است، پس چرا مهمانى خداوند در مسجد و منزلش خلوت مىباشد؛ زيرا شناخت به حقيقت بزم الهى در انديشهها و دلها وجود ندارد.حضرت امام صادق عليهالسلام فرمود:
«مَنْ اَقامَ فى مَسْجِدٍ بَعْدَ صَلاتِهِ اِنْتِظارا لِلصَّلاةِ، فَهُوَ ضَيْفُ اللّهِ وَ حَقٌ عَلَى اللّهِ أَنْ يُكْرِمَ ضَيْفَهُ؛(3) هركس در مسجد پس از نمازش منتظر نماز باشد، او مهمان خداست و بر خداوند حق است كه مهمانش را اكرام نمايد».1. بحارالانوار، ج 65، ص 318. 2.مستدرك الوسائل،ج3،ص362. 3. بحارالانوار،ج84،ص3.
پيامها:
1. مهمان هرچه از ميزبان بخواهد، در صورت امكان برايش فراهم مىكند.
2. خداوند مالك همه چيز است، پس پاسخگوى تمام خواستههاى مهمان مىباشد.
3. ميزبان وظيفه خويش دانسته كه مهمانانش را اكرام نمايد.
4. مسلمين بايد از چنين بزمى غافل نشوند، (اگر چه اكثر مردم به اندازه يك مهمانى و عروسى در ميان اقوام، معرفت به مهمانى خداوند را ندارند، اگر داشتند، حضورشان در مساجد بسيار گستردهتر بود).
üزيباترين نقطه زمين
بهترين نقطه زمين در جهان هستى؛ مكه، زيباترين آن مسجد الحرام و نيكوترين مكان عبادتش، مقام ابراهيم است.
«وَ اتَّخَذوا مِن مَقامِ اِبراهيمَ مُصَلًّى(1)؛ مقام ابراهيم را براى اقامه نماز انتخاب نماييد».
همه كره زمين در آستانه قيامت محو مىشود، مگر زمينهايى كه به مسجد تبديل شده و محل عبادت خداوند گشته است. لذا هر چيزى كه ارتباط خاص با پروردگار جهان پيدا نمايد، جاويد مىگردد. (آنچه پاينده و باقى است، خدا خواهد بود).
1.بقره (2):125.
جاودانگى را همه دوست دارند. انسانها به هر دليلى مىخواهند، نام و ياد آنها فراموش نشود. اما راز ماندگارى آن است كه انسان به خداى زنده و جاويد، ابدى و ازلى وصل شود، خواه موجود زنده باشد يا بىجان. لذا زمين، اشياء و حيوان اگر تعلق به خداوند پيدا نمايند، ماندگارند.
پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم مىفرمايد:«تَذهَبُ الاَرَضُونَ كُلُّها يَومَ القِيامَةِ اِلاّ المَساجِدُ، فَاِنَّها تَنضَمُّ بَعضُها اِلى بَعضٍ(1)؛ در روز قيامت همه زمينها از بين مىروند، مگر مسجدها كه بعضى با بعضى ديگر پيوند مىخورند».
پيامها:
1. حضرت ابراهيمِ خليل الرحمان، برگزيده خاص خداوند، جاودانه ماند.
2. محل دعا و نيايش او تا روز قيامت و بعد از آن بهترين مكان عابدان و عاشقان گشت.
3. راز جاودانگى، ارتباط با خداست.
4. از راههاى ارتباط با خدا؛ اقامه نماز و حضور در مساجد، اقامه نماز جماعت، جمعه و ... مىباشد.
5. همه چيز محو مىگردد، مگر خدا و جلوههاى او.
1.كنز العمال، ج7،ص652.
üبهتر از بهشت
خانههاى خداوند مسجدهاى روى زمين هستند كه عاشقان الهى در خانه معشوق با تمام وجود، شيفته او مىشوند.
حضرت امير المؤمنين على عليهالسلام در اوج عبادتش مىفرمايد:«الْجَلْسَةُ فِي الْجَامِعِ خَيْرٌ لِي مِنَ الْجَلْسَةِ فِي الْجَنَّةِ لِأَنَّ الْجَنَّةَ فِيهَا رِضَى نَفْسِي وَ الْجَامِعَ فِيهِ رِضَى رَبِّي(1)؛ نشستن در مسجد جامع براى من بهتر از نشستن در بهشت است، براى اين كه در بهشت رضايت خودم هست، در حالى كه در مسجد جامع رضايت پروردگارم مىباشد».
نشستن در مسجد، مهمانخانه الهى، زائر سراى پروردگار، خانه معشوق و محبوب، ارزشى دارد كه اكنون براى ما قابل درك نمىباشد.
مولاى عارفان حضرت على عليهالسلام در خانه الهى متولد و در محراب آن به لقاى الهى نايل گشت. مسجد در طول تاريخ، به خون عاشقان خدايى رنگين مىباشد.
پيامها:
1. رضايت خداوند كه از بهشت مهمتر و بهتر مىباشد، با حضور در مساجد حاصل مىشود.
2. اگر كشف و شهود و شناختى در مورد حقيقت مسجد باشد، نشستن در مسجد از بهشت لذتبخشتر مىگردد.
1.وسايل الشيعه،ج3،ص482،ح6.
üمحبوبين خداوند
مساجد خانه خدا، محل عبادت معشوق، باند پرواز انسان به محضر خدا، كلاس بازسازى و انسان سازى مىباشد. مسجد محل پاكى و طهارت انديشهها از شرك و كفر و ريا، مكان نظافت ظاهر و باطن است. مسجد؛ جايگاه اقامه نمازى هست كه وسيله تقرب به محضر خداوند تبارك و تعالى مىباشد، كدامين مكان در روى زمين اين همه محبوبيت، عزت و عظمت دارد؟ مسجدهاست كه اين همه تقدس و پاكى را به خود اختصاص داده تا خدا جويان در آنجا خويشتن را يافته، مرتبط به او مىگردند.
در مقابل زيباترين مكانها، بدترين آنها، بازارها و مراكز تجارت و كسب مىباشد كه به بازار دنيا معروف است، چون در آنجا معاملات غير الهى، دروغها، غِشّ در خريد و فروش، خيانت و بعضى گناهان ديگر انجام مىگيرد و بازار مركز شياطين و بدترين مكانها است. در روايات بيان مىشود كه زود به بازار برويد، زودتر هم خارج گرديد.
در اين مقايسه، فردى از عربها به محضر پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم آمد، آنگاه در
مورد بدترين قطعههاى زمين و بهترين آنها سؤال نمود:«فَقَالَ لَهُ رَسُولُ
اللَّهِ صلىاللهعليهوآلهوسلم شَرُّ بِقَاعِ الْأَرْضِ الْأَسْوَاقُ إِلَى أَنْ قَالَ وَ خَيْرُ الْبِقَاعِ الْمَسَاجِدُ وَ
أَحَبُّهُمْ إِلَى اللَّهِ أَوَّلُهُمْ دُخُولًا وَ آخِرُهُمْ خُرُوجاً مِنْهَا(1)؛ پس حضرت فرمود:
1.وسائل الشيعه،ج3،ص293.
راويان حديث از حضرت امام باقر عليهالسلام در مورد محبوبترين خانهها، اين گونه نقل نمودهاند:
«قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلىاللهعليهوآلهوسلم لِجَبْرَئِيلَ عليهالسلام يَا جَبْرَئِيلُ أَيُّ الْبِقَاعِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ الْمَسَاجِدُ وَ أَحَبُّ أَهْلِهَا إِلَى اللَّهِ أَوَّلُهُمْ دُخُولًا وَ آخِرُهُمْ خُرُوجاً مِنْهَا(1)؛ رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم به جبرئيل فرمود: اى جبرئيل! كدام خانهها محبوبترين نزد خداوند مىباشد؟ جبرئيل در پاسخ سؤال پيامبر فرمود: مسجدها و محبوبترين اهل آن خانهها نزد خداوند، آنانند كه اول وارد مىشوند و آخرين آنها كه از مسجدها خارج مىگردند». پيامها: 1. واردين به مسجد؛ خريدار عشق خداوند مىباشند.2. محل معامله معشوق با عاشق مسجد است.
1.كافى، ج3 ،ص482.
3. هرچه بيشتر با مساجد ارتباط باشد، محبت و دوستى خداوند بيشتر مىگردد.
4. مسلمين بايد در مساجد كه زيباترين مكانهاست، دوستى و رضايت خداوند را كسب نمايند.
üزائر سراى خداوند
زيارت خداوند سبحان براى همه انسانها توفيقى الهى است كه خداوند بر ما منت نهاده، بستر زيارتش را به وسيله مسجدها فراهم نموده تا بندگان الهى كه از جهت زمانى و مكانى نيازمند به ارتباط با خالق خويش هستند و خواستار زيارت جمال جميل معبود و محبوب خود مىباشند، در مساجد حاضر شوند؛ زيرا كه آن خانه محل ارتباط، زيارت و كسب معرفت صاحب خانه مىباشد.
محمد بن على بن الحسين عليهالسلام روايت نموده كه در تورات نوشتهايى است، (خداوند در آن كتاب آسمانى فرمود):«أَنَّ بُيُوتِي فِي الْأَرْضِ الْمَسَاجِدُ فَطُوبَى لِعَبْدٍ تَطَهَّرَ فِي بَيْتِهِ ثُمَّ زَارَنِي فِي بَيْتِي أَلَا إِنَّ عَلَى الْمَزُورِ كَرَامَةَ الزَّائِرِ(1)؛ همانا خانههايم در زمين مساجد است، پس خوشا به سعادت كسى كه در خانهاش پاكيزه گردد، آنگاه در خانهام مرا زيارت نمايد، در حالى كه حق است بر زيارت شده كه زيارت كننده را كرامت نمايد».
حضرت امام حسن مجتبى عليهالسلام فرمود:«اَهْلُ الْمَسْجِدِ زُوّارُ اللّهِ وَ حَقٌّ عَلَى الْمَزُورِ اَلتُّحْفَةُ لِزائِرِهِ؛(2) اهل مسجد زائران خدايند و بر صاحب خانه حق است كه به زائرينش هديهاى عطا نمايد».
1.وسايل الشيعه،ج3،ص515،ح1.
2. الحكم الظاهره ص 150.
در حديث قدسى خداوند در مورد زائرينش مىفرمايد: «كَانَتِ الْمَسَاجِدُ بُيُوتَهُ أَلَا طُوبَى لِعَبْدٍ تَوَضَّأَ فِي بَيْتِهِ ثُمَّ زَارَنِي فِي بَيْتِي أَلَا إِنَّ عَلَى الْمَزُورِ كَرَامَةَ الزَّائِرِ(1)؛ مساجد خانههاى خدايند، آگاه باشيد سعادت براى بندهاى است كه در خانهاش وضو گيرد، آنگاه مرا در خانهام زيارت كند، بدانيد حتمى است بر زيارت شده كه زائر را مورد كرامت قرار دهد».
پيامها:
1. خداوند در كتابهاى آسمانىِ اديان گذشته، اهميت زيادى براى خانه خود و زائرين آن قايل شده است.
1. خالق جهان هستى، حاكم و مالك مطلق آن، زيارتش را پل رسيدن انسان به كرامت قرار داده است.
2. مساجد محل تشكيل كلاس كرامت از جانب خداوند براى انسانها است.
3. مساجد تحقق بخش فلسفه بعثت پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم است كه فرمود، من براى رساندن انسان به كرامتهاى اخلاقى مبعوث گشتم.«اِنَّما بُعِثْتُ لِاُتَمَّمَ مَكارِمُ الاَخلاق(2)؛ همانا من برانگيخته شدم تا اخلاق انسانها را كامل نمايم».
1.وسائل الشيعه،ج1،ص381.
2.بحارالانوار، ج67،ص372.
üستارگان اهل آسمان
ستارگان هميشه زيبايى و صفاى خاصى را به آسمان مىبخشند و موجب شادى روح و جان مىگردند. لذا مساجد روى زمين جلوه بسيار زيبا و نيك، معنوى و روحانى ويژهايى براى عرشيان چون ستارگان دارند.
در حديث قدسى خداوند فرمود:«أَلَا إِنَّ بُيُوتِي فِي الْأَرْضِ الْمَسَاجِدُ(1)؛ آگاه باشيد خانههايم در زمين مسجدها هستند».
حضرت رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم فرمود:«اَلمَساجِدُ بيوتُ اللّهِ فِى الارضِ وَ هِى تُضِيءُ لِأَهْلِ السَّمَاءِ كَمَا تُضِيءُ النُّجُومُ لِأَهْلِ الْأَرْضِ(2)؛ مساجد در زمين خانههاى خدايند و آنها براى اهل آسمان نور مىدهند؛ مثل اين كه ستارگان آسمان براى اهل زمين مىدرخشند».
پيامها:
1. آن گونه كه ستارگان راهنماى انسان در ظلمت شب مىباشند، پس مساجد، رهبر و راهنما از جانب خداوند هستند.
2. آن چنان كه ستارگان در آسمان تاريك جلوهگر هستند، پس مساجد هم بايد براى مسلمانها زيبايى خاصى داشته باشند.
3. خانههاى خدا چون ستارگان، بايد دل و انديشه انسانها را نورپردازى نمايند.
4.اگر مساجد نورند، پس براى كسب نور خدا بايد به مراكز نور مراجعه نمود.
1.مستدرك الوسائل، ج3،ص359.
2.مجمع البيان،ج4،ص114.
üجلسه انبيا
جلسات پيامبران الهى با امتها بيشتر در معبدها و مسجدها برگزار مىشده تا پيروان اديان الهى با معبد و مسجد كه مكان خاص ارتباط با خداوند مىباشد، آشنايى و انس بيشترى را بدست آورند. همنشينى مردم با رهبران خود در محضر خداوند، به عنوان مهمان و زائر او، تأثير خاص تربيتى و اعتقادى را به همراه داشته و دارد.
مباحث پيامبران خدايى، لازمهاش آن است كه بايد در خانه او جلسات وحى آسمانى و احكامش تشكيل و بحث شود.
حضرت پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم فرمود:«الْمَسَاجِدُ مَجَالِسُ الْأَنْبِيَاءِ(1)؛ مسجدها مجلسهاى انبيا هستند» كه سيره آن حضرت، در ده سال حكومت اسلامى در مدينه، نشانه بارز آن مىباشد.
پيامها:
1. با حضور در مسجد، گويا فضيلت همنشينى با انبيا محقق شده است.
2. همنشين نيكو در تربيت و كمال انسان مؤثر مىباشد.
| همنشين تو از تو به باشد | تا تو را عقل و دين بيافزايد |
1.مستدرك الوسائل،ج3،ص362.
üخانه مؤمنين
براى بدست آوردن طلا به معدن آن روى مىآورند. پس براى كسب ايمان، به مساجد كه مركز كسب كمال انسانى مىباشد، بايد روى آورد.
حضرت رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم در مورد منزلگاه مؤمن فرمود: «اَلْمَسْجَدُ بَيتُ كُلِّ مُؤمِن(1)؛ مسجد خانه هر مؤمنى است».
«أَلَا طُوبَى لِمَنْ كَانَتِ الْمَسَاجِدُ بُيُوتَهُ(2)؛ آگاه باشيد، سعادت براى كسى است كه خانهاش مساجد است». پيامها: 1. برنامه مساجد بايد به گونه ايى تنظيم و مديريت گردد كه مسلمين را در جهت تقويت بنيانهاى اعتقادى، ايمانى و عملى، رشد و كمال بخشد.2. مراتب ايمان مسلمانان، وابسته به ميزان حضورشان در مساجد مىباشد.
3. خانه اختصاصى، تشويقى براى اهل مسجد است.
3. مؤمن در خانه معشوق ساخته و پرداخته مىگردد، مثل: فرزند كه در خانه و دامن والدين رشد و تربيت مىيابد.
1.كنز العمال،ج7،ص650. 2.وسائل الشيعه،ج1،ص381.
üنور هدايت
هميشه نور نجاتبخش و هدايتگر است كه مجهولات و ناپيداها به وسيله آن ديده مىشود. نور كه آمد، ظلمات كه مصداقهاى باطل هستند، محو مىگردند. گويا مساجد، باطل را محو و نابود مىنمايد. حق را براى اهل مسجد آشكار مىنمايد. به خصوص زمانى كه مسجد از لحاظ هدايتگرى آباد باشد.
قطب راوندى از پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم نقل مىكند:«الْمَسَاجِدُ أَنْوَارُ اللَّهِ(1)؛ مسجدها نورهاى خدايند».
پيامها:
1. مساجد، همه زواياى حق را براى واردين روشن مىنمايد.
2. اگر انسان خواهان ديدن حقايق است، بايد آن را در آينه مساجد تماشا كند؛ زيرا مساجد پرتو نور الهى هستند.
3. بايد بوسيله مسجد ابهامات براى مردم روشن گردد، آنچنان كه بوسيله نور در عالم ماده، همه اشيا ديده مىشوند.
4. كسى كه مسجد نمىرود، دلش تاريك از نور خداست، چون به مكان كسب نور قدم نمىگذارد.
1.مستدرك الوسائل،ج3،ص447.
üضمانت الهى
خداوند سبحان ميزبان بندگانش در خانه خويش است و با گشايش راه بهشت و تقرب به محضرش از مهمانان خود پذيرايى مىنمايد. سعادت از آن كسانى مىشود كه مساجد را خانه خود نمودهاند و بيشترين زمان زندگى را در آن جا مىگذرانند و صبح، ظهر و عصر، مغرب و عشا را در محضر اويند. در بين وقتهاى نماز در انتظار نماز بعدى به سر مىبرند، به مناجات و تعقيبها مىپردازند تا نمرات حضور در مساجد را از محضر الهى كسب نمايند.
حضرت پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم فرمود كه خداوند متعال مىفرمايد: «وَ مَنْ كَانَتِ الْمَسَاجِدُ بَيْتَهُ ضَمِنَ اللّهُ لَهُ بِالرَّوْحِ وَ الرَّاحَةِ وَ الْجَوَازِ عَلَى الصِّرَاطِ(1)؛ كسى كه مسجدها خانهاش گردد، خداوند آسايش و آرامش و عبور از پل صراط را (در روز قيامت) براى او ضمانت مىنمايد».
پيامها:
1. چه ضمانتى از جهت اعتماد و امنيت از خداوند بالاتر مىباشد؟
2. ضمانت الهى تخلفپذير نمىباشد.
3. خداوند در قبال مسجد، ضمانتى را در زمانى قبول نموده كه هيچ چيزى و كسى كارايى ندارد.
1.مستدرك الوسائل،ج3،ص362.
4. حضور خالصانه در مساجد، ضمانتنامه الهى را در دنيا و آخرت به انسان هديه مىنمايد.
üبازار آخرت
نيازمندان براى خريد وسايل زندگى، تاجران و كاسبها براى امرار معاش به بازار مىروند. لذا براى سود بردن يا رفع نيازمندى به سوى بازار حركت مىنمايند. اما انسان چون در آخرت نيازمند و فقير است، بايد در دنيا، نياز آخرت را تأمين نمايد. «اَلدُّنيا مِزرَعَةُ الاخِرَة(1)؛ دنيا محل كشتزار و آباد نمودن آخرت است».
«قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلىاللهعليهوآلهوسلم الْمَسَاجِدُ سُوقٌ مِنْ أَسْوَاقِ الْآخِرَةِ قِرَاهَا الْمَغْفِرَةُ وَ تُحْفَتُهَا الْجَنَّةُ(2)؛ مسجدها بازارى از بازارهاى (تجارتى) آخرت هستند كه اجناسش آمرزش (از طرف صاحب خانه) و هديههاى (آن ميزبان بزرگ) بهشت مىباشد».
تشبيه بسيار زيبا و جامع كه جامعيت، وسعت و گستردگى مساجد را در رفع نيازهاى دنيايى و آخرتى بيان مىكند.
پيامها:
1. مسلمين اگر امروز به مساجد نروند، در آخرت راه جبرانى نخواهند داشت.
1.بحارالانوار،ج67،ص225.
2.مستدرك الوسائل،ج3،ص361.
2. اگر خريدارِ هداياى اين بازار نباشيم، در آنجا فقير و تهى دست خواهيم بود.
3. چون در بازار همه اجناس و نيازمندىها يافت مىشود، لذا در مسجد هم مىتوان نيازمندىهاى مختلف دنيا و آخرت را بدست آورد.
فصل دوم
آداب ورود به مسجد
مسجد مكان مقدسى مىباشد كه لازم است، كنار درب ورودى آن آداب و اذن دخول نصب گردد؛ زيرا خانه خدا داراى احترام و آداب مخصوص مىباشد. لذا بايد مسلمين توجه به احترامات ويژه آن داشته باشند تا بتوانند بهره كافى از آن ببرند. ورود به مهمانى و زائر سراى الهى، مىطلبد كه از صاحب آن تشكر و قدردانى نمايى؛ زيرا تو را دعوت نموده و به بزم خويش راه داده است. آنگاه بايد به معلمان مسجد و آبادگران آن (كه رسولان الهى، امامان نور، ملائكه و علماى ربانى هستند) احترام كنى تا مورد عنايات صاحب خانه قرارگيرى.
چگونه سخن را در درب ورودى مسجد آغاز كنيم؟
ابى بصير مىگويد: حضرت امام صادق عليهالسلام فرمود: «إِذَا دَخَلْتَ الْمَسْجِدَ فَاحْمَدِ اللَّهَ وَ أَثْنِ عَلَيْهِ وَ صَلِّ عَلَى النَّبِيِّ(1)؛ زمانى كه وارد مسجد شدى، حمد و ثناى الهى به جاى آور و صلوات بر پيامبر بفرست».
1.وسايل الشيعه، ج3،ص516، ح3.
حضرت امام صادق عليهالسلام مىفرمايد: «إِذَا دَخَلْتَ الْمَسْجِدَ فَقُلْ بِسْمِ اللَّهِ وَ السَّلَامُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صلىاللهعليهوآلهوسلم وَ مَلَائِكَتِهِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ السَّلَامُ عَلَيْهِمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ(1)؛ زمانى كه داخل مسجد شدى، بسم اللّه و سلام بر رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم و ملائكه و بر محمد و آل محمد بگو و سلام و رحمت و بركات الهى بر آنان بفرست».
حضرت در ادامه آداب ورود به مسجد فرمود:«رَبِّ اغْفِرْلِي ذُنُوبِي وَ افْتَحْ لِي أَبْوَابَ فَضْلِكَ وَ إِذَا خَرَجْتَ فَقُلْ مِثْلَ ذَلِكَ(2)؛ پروردگارم گناهانم را بيامرز و دربهاى فضيلتت را برايم باز فرما و زمانى كه خارج مىشوى همينها را بخوان».
از امامان معصوم عليهمالسلام نقل شده است كه فرمودند: «فِي دُخُولِ الْمَسْجِدِ أَنْ تَبْدَأَ بِرِجْلِكَ الْيُمْنَى إِذَا دَخَلْتَ وَ بِالْيُسْرَى إِذَا خَرَجْتَ(3)؛ در داخل شدن به مسجد با پاى راست ورودت را آغاز كن و در خارج شدن با پاى چپ خارج شو».
تقدسِ مكانى موجب مىگردد تا به هر نحوى كه خودت خواستى وارد نشوى، بلكه به گونهايى كه صاحب بيت و برگزيدگان او فرموده و راهنمايى كردهاند، عمل نمايى.
لزوم ايستادن در كنار درب خانه خدا و مساجد، جهت درخواستها و مناجاتها از سيره معصومين و بيانات آنها، روشن مىگردد.
1.همان، ح4.
2.همان، ص517، ح2.
درباره آداب مسجد زمانى كه انسان مؤمن نماز را اقامه نموده و مىخواهد خارج شود، به درب مسجد بايستد و تعظيم و احترام به صاحب خانه نمايد.
حضرت امام صادق عليهالسلام مىفرمايد:«قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلىاللهعليهوآلهوسلم إِذَا صَلَّى أَحَدُكُمُ الْمَكْتُوبَةَ وَ خَرَجَ مِنَ الْمَسْجِدِ فَلْيَقِفْ بِبَابِ الْمَسْجِدِ ثُمَّ لْيَقُلِ اللَّهُمَّ دَعَوْتَنِي فَأَجَبْتُ دَعْوَتَكَ وَ صَلَّيْتُ مَكْتُوبَتَكَ وَ انْتَشَرْتُ فِي أَرْضِكَ كَمَا أَمَرْتَنِي فَأَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ الْعَمَلَ بِطَاعَتِكَ وَ اجْتِنَابَ سَخَطِكَ وَ الْكَفَافَ مِنَ الرِّزْقِ بِرَحْمَتِكَ(1)؛ حضرت رسول اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم فرمود: زمانى كه يكى از شماها نماز واجبى را اقامه نموده و از مسجد خارج شد، پس بايد درب مسجد بايستد، آنگاه بگويد: خدايا مرا دعوت كردى، دعوت تو را اجابت نمودم و نماز واجبت را ادا كردم و در زمين تو منتشر شدم، آن گونه كه تو امر نمودى، آنگاه از فضل تو به حق رحمتت، دورى از خشمت و كفايت از روزى را از تو درخواست دارم».
راستى مسلمين جهان درباره آداب ورود به مساجد، حتى چهار (2) مسجد مهم جهان اسلام توجه لازم نداشته و بهرهورى و استفاده كافى از معنويت مساجد را نبردهاند.
بعد از وارد شدن به مسجد، بهترين عمل استحبابى دو ركعت نماز تحيّت(3)
1.وسايل الشيعه، ج3، ص517، ح1.
2.مسجد الحرام، مسجد النبى، مسجد كوفه، مسجد الاقصى.
3.تحيّت به معناى سلام و احترام ويژه كه در قرآن و روايات اين واژه به چشم مىخورد.
خداوند درباره مراعات آداب مسجد مىفرمايد:
«يا اَيُّهَا الَّذينَ امَنوا اِنَّمَا1.واقعه(56):79.
مسجد؛ محل طهارت و پاكى، پاكسازى و سازندگى است. آلودگان را راه ندهند؛ زيرا آنان حرمت شكنانى هستند كه حريم خدا را مراعات ننموده، مانع نزول رحمت در بزم و مهمانخانه او مىگردند.
براى ورود به خانه خدا بايد تواضع و خضوع و خشوع را به سر حدّ كمال خود رسانند، در آداب آمده است:
«وَ مَنْ أَرَادَ دُخُولَ الْمَسْجِدِ فَلْيَدْخُلْ عَلَى سُكُونٍ وَ وَقَارٍ(2)؛ كسى كه داخل شدن به مساجد را اراده نمود، پس بايد با آرامش و سنگينى (افتادگى و فروتنى) وارد گردد».در ادامه آداب مسجد، حضرت فرمود:
«وَ مَنْ دَخَلَ الْمَسْجِدَ فَلْيُدْخِلْ رِجْلَهُ الْيُمْنَى قَبْلَ الْيُسْرَى وَ لْيَقُلْ بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْتَحْ لَنَا أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ وَ اجْعَلْنَا مِنْ عُمَّارِ مَسَاجِدِكَ جَلَّ ثَنَاءُ وَجْهِكَ(3)؛ كسى كه وارد مسجد مىشود، آنگاه بايد پاى راستش را قبل از پاى چپ بگذارد و بگويد: به نام خدا، سلام بر تو اى پيامبر، رحمت و بركاتش بر تو باد، خدايا! صلوات بر محمد و آلش بفرست و دربهاى رحمت را براى ما باز گشا و ما را از آباد كنندگان مساجدت قرار بده، خدايا مدح و ثناى وجودت بزرگ است».آنگاه كه قصد خارج شدن از مسجد را نمودى، توجه كن:
«وَ إِذَا خَرَجَ فَلْيُخْرِجْ رِجْلَهُ الْيُسْرَى قَبْلَ الْيُمْنَى وَ لْيَقُلْ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ1.توبه(9):28. 2.من لا يحضره الفقيه،ج1، ص240. 3.من لا يحضره الفقيه،ج1، ص240.
2. نصب تابلوى آداب ورود و خروج براى مساجد لازم است.
3. مهم بودن مساجد را با رعايت آداب آن به نسلهاى بعدى تفهيم و تبليغ نماييم.
4. چنانچه اذن دخول، جهت ورود به حرمها موجب توقف زائرين مىشود،
1.من لا يحضره الفقيه،ج1، ص240.
5. مديريت مساجد بايد در كشور اين گزينه را برنامهريزى نمايد تا دستورات رسول اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم و احترام مساجد با هدايت آن نور الهى توسط سياستگزاران مساجد مراعات گردد.
فصل سوم
شـرط قـبـولـى نـمـاز
تكليفى كه از جانب خداوند به انسان محول مىگردد، به گونهها و كيفيتهاى مختلف در خارج محقق مىگردد؛ مثلاً نماز را مىخواند، باطل است، بايد دوباره بصورت ادا، در وقت يا قضا، در خارج وقت بجاى آورد. در اين جا عبادت باطل بوده و موجب اسقاط وظيفه نشده است. اما زمانى كه عبادتِ انجام شده صحيح باشد، ادا و قضا ندارد. در اين صورت ممكن است مورد قبول مولا قرار نگرفته باشد؛ زيرا بين صحيح بودن نماز و قبولى آن فرق است. ضريب قبولى بوسيله حضور در مسجد و جماعت، اقامه نافلهها و ترك گناهان بالا مىرود. آنگاه نماز تأثير وجودى خودش را بر نفوس جامعه انسانى مىگذارد.
خداوند در قرآن مىفرمايد:«اِنَّما يَتَقَبَّلُ اللّهُ مِنَ المُتَّقينَ(1)؛ همانا خداوند از اهل تقوى قبول مىنمايد».
نماز انسان و جامعه را از گناهان، زشتىها و بدىها باز مىدارد. پس در واقع
1.مائده(5):27.
از حضرت امام باقر عليهالسلام نقل شده است:
«صَلَّى فِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ صَلَاةً مَكْتُوبَةً قَبِلَ اللَّهُ مِنْهُ كُلَّ صَلَاةٍ صَلَّاهَا مُنْذُ يَوْمٍ وَجَبَتْ عَلَيْهِ الصَّلَاةُ وَ كُلَّ صَلَاةٍ يُصَلِّيهَا إِلَى أَنْ يَمُوتَ(1)؛ كسى كه در مسجد الحرام نماز واجبى را بخواند، خداوند از او قبول مىنمايد، نمازهايى را كه تا امروز بر او واجب شده و تمام نمازهايى را كه اقامه مىنمايد تا روزى كه بميرد».خداوند همه نمازهاى او را به خاطر يك نماز در مسجد الحرام قبول مىنمايد. اين خصوصيت تأثيرگذارى را معبود و خالق، ويژه مسجد الحرام قرار داده است.
شرط قبولى نماز حضور در مسجد و نماز جماعت است. كسانى كه توجه به اجتماع مسلمين در خانههاى خدا ندارند، ضريب قبولى ركن اساسى دينشان كه نماز است، سقوط كرده و نماز آنان در جايگاه ارزشى تأثير گذارى به عنوان، تقرب به خدا و معراج مؤمن، نور دل انسان با ايمان قرار نمىگيرد.
بهترين راه درمان انسان از آفات درونى و بيرونى بوسيله ارتباط با خداوند و اقامه نمازهاى جماعت در مسجد محقق مىگردد.
خداوند درباره تأثيرگذارى نماز حقيقى در قرآن مىفرمايد:
«اِنَّ الصَّلوةَ تَنْهى عَنِ الفَحْشا وَ الْمُنْكَر وَ لِذِكرُ اللهِ اَكبَر(2)؛ همانا نماز بازدارنده از1.وسايل الشيعه،ج3،ص536. 2.عنكبوت(29):45.
جهان اسلام اگر در مورد هدايت مسلمين به سوى نماز حقيقى اقدام نمايد. جامعه اسلامى را از تمام خطرها و هجوم فرهنگى حفظ خواهد نمود، در اين صورت مسلمين هيچگاه ذليل و خوار در مقابل استكبار جهانى نخواهند گشت، بلكه عزت و افتخار جهانى را كسب خواهند نمود.
حضور در مساجد، روح و حيات و قبولى به نماز مىدهد.
حضرت مولاى عارفان، اميرالمؤمنين در مورد جايگاه نماز مسلمانان در مسجد فرمود:
«لَيْسَ لِجَارِ الْمَسْجِدِ صَلَاةٌ إِذَا لَمْ يَشْهَدِ الْمَكْتُوبَةَ فِي الْمَسْجِدِ إِذَا كَانَ فَارِغا صَحِيحا(1)؛ براى همسايه مسجد نمازى نيست، زمانى كه براى اقامه نماز واجب در مسجد حاضر نشود، آنگاه كه سالم و عذرى ندارد». اقامه نماز در مساجد ارزش كمّى و كيفى آن را بالا مىبرد. üجايگاه مساجد در فضيلت و جامعيت نماز روايات زيادى وارد شده كه نماز در مساجد، ضريب قبولى و جايگاه آن را1.وسايل الشيعه، ج3، ص479، ح5.
1. مسجد الحرام كه تعلق به جهان اسلام و مسلمين دارد و ثواب نماز در آن يكصد هزار برابر مىباشد، ابهت و عظمت مسلمين در مانور اجراى عبادات پنجگانه جماعت در اين مكان، ظهور و بروز جهانى دارد.
2. مسجد نبوى در مدينه الرسول؛ هر نماز در آن خانه خدا، معادل ده هزار برابر فضيلت دارد.
3. مسجد كوفه در عراق؛ نماز در آن مسجد معادل هزار نماز مىباشد، نماز واجب معادل حج قبول شده و نماز مستحبى معادل عمره مقبوله مىباشد(1).
4. مسجد الاقصى(2) در فلسطين؛ اقامه نماز در آن نماز معادل هزار نماز مىباشد.5. مسجد قبا(3)؛ اقامه دو ركعت نماز در آن مكان مقدس داراى ثواب عمره
مىباشد.6. مسجد خيف در منى؛ محل نماز هزار نفر از انبياى الهى بويژه خاتم النبيين صلىاللهعليهوآلهوسلم مىباشد.
7. مسجد سهله در نزديك كوفه؛ در اين مسجد مقامهاى متعددى به نام امامان معصوم عليهمالسلام بويژه حضرت ولى عصر (عج) مىباشد.
8. مسجد جامع؛ مسجد جامع هر شهرى محل اجتماع بيشتر مردم آن ديار و اجراى نماز باشكوه عبادى سياسى جمعه مىباشد فضيلت اقامه نماز در آن مكان به صد برابر مىرسد.
9. مسجد قبيله و محل؛ نماز معادل بيست و پنج برابر است.
10. مسجد بازار؛ هر نماز، برابر سيزده نماز مىباشد. حضور شياطين و
1.كافى،ج1،ص229. 2. به فصل يازدهم مراجعه شود. 3.به فصل دوازدهم مراجعه شود.
11. مصلى كه براى انجام نماز عيدين و باران و... مورد استفاده مسلمين مىباشد، داراى فضيلت و ارزش ويژه خود مىباشد، آن مكان مقدس در زمان حضرت پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم خارج از مدينه بوده است؛ مثل مسجد غمامه. لذا مصلاى نماز عيدين و باران در خارج از شهر و محل سكونت قرار دارد. مستحب است كه مسلمين براى اجراى آن عبادت از شهر خارج شده، زير آسمان آن نمازها را اقامه نمايند.
همه وظيفه دارند از باب بزرگ شمردن مسجد كه از شعائر خداوند و نشانه الهى مىباشد، در مساجد غير از نام و ياد او و خواندنش چيز ديگرى را مطرح ننمايند.
پيامبر اسلام هم چنان كه از جانب خداوند مأمور انذار امت اسلامى در همه ابعاد مىشود. به صورت ويژه، مأمور هدايت و ترساندن تاركين مساجد مىگردد تا آنان را از عاقبت اين روش ناپسند، باز دارد.
درباره تهديد خداوند نسبت به ترك كنندگان مساجد از پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم نقل شده:
«أوحَىِ اللّهُ إِلّي أَنْ يا أَخَا الْمُرسَلينَ يا أَخا المُنذِرينَ أَنْذِر قَوْمَك لا يَدخُلُوا بَيْتا مِن بُيُوتي(1)؛ خداوند به پيامبرش وحى نمود، اى برادر رسولان! اى برادر ترسانندگان، بترسان قومت را كه به خانهايى از خانههايم وارد نمىشوند».1.ميزانالحكمة،ش8311.
در ادامه مىفرمايد: پرداخت حقوق ديگران عامل قبولى نماز مىگردد.
«وَ لِأَحَدٍ مِن عِبادي عِنْدَ أَحَدَهُم مَظْلِمَةً فَإِنّي أَلْعَنَهُ مادامَ قائِما يُصَلي بَينَ يَدي حَتى يَرِدَ تِلْكَ المَظْلِمَةَ(1)؛ و بترسان آنان كه از بندگانم نزدشان مظلمه ايى (حقى،ستمى) مىباشد، آنگاه من او را از رحمت طرد مىنمايم، مادامى كه در محضرم به نماز ايستادهاند تا آن كه آن ستم را رد نمايد».
حال اگر انسان حقوق را پرداخت نمود، به محضر الهى جهت نماز ايستاد، مقامى را دريافت مىنمايد كه زبان از بيانش ناتوان است.
آن گونه كه خداوند در ادامه مىفرمايد:«فَأَكونَ سَمْعَهُ الَّذي يَسْمَعُ بِهِ وَ أَكونُ بَصَرَهُ الَّذي يَبْصُرُ بِهِ وَ يَكُونُ مِنْ أَولِيائي وَ أَصفيائي وَ يَكُونُ جاري مَعَ النَّبييّن وَ الصِّدّيقين وَ الشُّهَداءَ فِي الجَنَّة(2)؛ پس آنگاه من گوش او مىشوم كه با آن مىشنود و چشم او مىگردم كه با آن مىبيند و او از دوستانم و برگزيدگانم مىشود و همنشين من با انبياء و صادقين و شهداء در بهشت مىگردد».
پيامها:
1. حضور در مساجد ارزش نماز را به هزاران برابر افزايش مىدهد.
2. مساجد آثار نماز را در فرد و جامعه افزايش چشمگير مىبخشد.
3. كسى كه نماز مىخواند، بايد زمانى شاد و خوشحال باشد كه آن نماز
1.ميزانالحكمة،ش8311.
2.ميزانالحكمة،ش8311.
4. ميزان قبولى نمازها، تقوى مىباشد. هرچه انسان تقوايش بيشتر گردد، دليل بر مؤثر بودن نمازهايش مىباشد.
5. ارتكاب گناهان مكرر و عصيانها، دليل بر عدم قبولى و ثمرات نمازهاى اوست.
فصل چهارم
جايگاه ترككنندگان مساجد
در فرهنگ نبوى براى تاركان مسجد علاوه بر سرزنش و توبيخ، عدم رضايت خدا و رسولش را نير در پى دارد.
حضرت امام صادق عليهالسلام فرمود: «اشْتَرَطَ رَسُولُ اللَّهِ صلىاللهعليهوآلهوسلم عَلَى جِيرَانِ الْمَسْجِدِ شُهُودَ الصَّلَاة(1)؛ حضرت رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم بر همسايگان مسجد شرط نمود؛ حضور نماز در مسجد را».
خداوند وكيل مدافع مساجد و حكم كننده عليه كسانى است كه دستورش را جهت اقامه نماز در مسجد رعايت نكردهاند.
حضرت امام صادق عليهالسلام درباره خسارتهاى بسيار مهم تاركان مسجد كه
قابل جبران نمىباشد، فرمود: «شَكَتِ الْمَسَاجِدُ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى الَّذِينَ لا
يَشْهَدُونَهَا مِنْ جِيرَانِهَا فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهَا وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي لَا قَبِلْتُ لَهُمْ
صَلَاةً وَاحِدَةً وَ لَا أَظْهَرْتُ لَهُمْ فِي النَّاسِ عَدَالَةً وَ لَا نَالَتْهُمْ رَحْمَتِي وَ لَا
جَاوَرُونِي فِي جَنَّتِي(2)؛ مساجد در محضر خداوند تعالى از كسانى كه همسايه
1.وسايل الشيعه، ج3،ص479،ح6.
2.همان،ص479،ح8.
چگونه مىتوان خسارتهاى وارده را به علت شكايت مساجد به محضر خداوند جبران نمود؟
اگر نماز در پرونده نباشد، بقيه اعمال هم قبول نمىگردد. اگر عدالت در جامعه تحقق نيابد، ظلم و ستم جايگزين آن شده و ضايع شدن حقوق را به همراه خواهد آورد، اگر رحمت الهى شامل نگردد و انسان در جوار رحمت او جاى نگيرد، در قهر و عذاب جهنم جاى خواهد گرفت كه نتيجهاش خسارت دنيا و آخرت و بى ثمر ماندن يك عمر زندگى خواهد شد.
حال؛ كارى كنيم كه خانههاى خدا، قرآن و اهل بيت، همه از ما دفاع نموده، ارتباط صميمى و دوستى از اين سراى تا آخرت را برقرار نماييم تا اين كه آثار حضور در مساجد كه همان رسيدن به كمالات انسانى و جاى گرفتن در جوار رحمت الهى مىباشد، بدست آوريم.
حضرت پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم فرمود:
«مَنْ سَمِعَ النِّدَاءَ فِي الْمَسْجِدِ فَخَرَجَبا انسانهاى غافل از حقيقت، بايد بگونهايى برخورد گردد تا از خواب غفلت بيدار گشته، وظيفه را شناسايى، براى عمل نمودن همت گمارند كه خود و ديگران را در دنيا و آخرت از بى خبرى و جهل به سوى معرفت و شناخت نجات بخشند.
از حضرت امام صادق عليهالسلام نقل شده است كه:
«أَنَّ أَمِيرَ الْمُوءْمِنِينَ عليهالسلام بَلَغَهُ أَنَّ قَوْماً لَا يَحْضُرُونَ الصَّلَاةَ فِي الْمَسْجِدِ فَخَطَبَ(2)؛ همانا به امير المؤمنين على عليهالسلام رسيد كه گروهى در مسجد براى نماز حاضر نمىشوند آنگاه حضرت خطبهايى خوانند».حضرت در ادامه فرمود:
«إِنَّ قَوْماً لَا يَحْضُرُونَ الصَّلَاةَ مَعَنَا فِي مَسَاجِدِنَا فَلَا يُوءَاكِلُونَا وَ لَا يُشَارِبُونَا وَ لَا يُشَاوِرُونَا وَ لَا يُنَاكِحُونَا وَ لَا يَأْخُذُوا مِنْ فَيْئِنَا شَيْئاً أَوْ يَحْضُرُوا مَعَنَا صَلَاتَنَا جَمَاعَةً(3)؛ همانا گروهى كه با ما در مسجدهايمان براى نماز حاضر نمىشوند، پس بايد با ما نخورند و نياشامند و با ما مشورت نكنند و ازدواج ننمايند و از اموال عمومى چيزى از ما نگيرند يا در نماز جماعت با ما حاضر شوند».حضرت در ادامه فرمود:
«وَ إِنِّي لَأُوشِكُ أَنْ آمُرَ لَهُمْ بِنَارٍ تُشْعَلُ فِي دُورِهِمْ فَأُحْرِقَهَا عَلَيْهِمْ أَوْ يَنْتَهُونَ(4)؛ و همانا نزديك است كه من براى آنان دستور1.همان،ص513،ح1. 2.همان،ص479،ح9. 3.همان. 4.همان.
حضرت در ادامه فرمود:
«قَالَ فَامْتَنَعَ الْمُسْلِمُونَ عَنْ مُوءَاكَلَتِهِمْ وَ مُشَارَبَتِهِمْ وَ مُنَاكَحَتِهِمْ حَتَّى حَضَرُوا الْجَمَاعَةَ مَعَ الْمُسْلِمِينَ(1)؛ مسلمانان از همنشينى با آنان در خوردن و آشاميدن و ازدواج امتناع نمودند تا اين كه آنها با مسلمانان در نماز جماعت شركت كردند».حضرت در ادامه فرمود:
«مَنْ صَلَّى فِي بَيْتِهِ جَمَاعَةً رَغْبَةً عَنِ الْمَسْجِدِ فَلَا صَلَاةَ لَهُ وَ لَا لِمَنْ صَلَّى مَعَهُ إِلَّا مِنْ عِلَّةٍ تَمْنَعُ مِنَ الْمَسْجِدِ(2)؛ كسى كه در خانهاش از روى بى رغبتى به مسجد نماز جماعت بخواند، پس نمازى براى او نيست و نه براى كسى كه با او جماعت مىخواند، مگر علتى از مسجد رفتن مانع شود». مگر كسى كه معذور از حضور در مساجد مىباشد.قرآن مىفرمايد:
«وَ مَن اَظلَمُ مِمَّن مَنَعَ مَسجِدَ اللّهِ اَن يُذكَرَ فيهَا اسمُهُ وَ سَعى فى خَرابِها(3)؛ و چه كسى ظالمتر از آن فردى است كه از ياد و نام خدا در خانه او مانع مىشود و تلاش در تخريب آن مىنمايد». پيامها: 1. ستمكارترين افراد كسانى هستند كه بازدارنده خود و ديگران از حضور در مساجد باشند.2. ترك مساجد، آتش و عذاب الهى را در دنيا و آخرت به دنبال دارد.
1.همان،ص480،ح10. 2.بقره(2):114.
3. خداوند در قرآن بارها مردم را تهديد مىنمايد و از ترك دستوراتش مىترساند.
4. مسلمانها بايد با تاركان مسجد برخورد نمايند، تهديد و قطع ارتباط كنند، امر به معروف و نهى از منكر نمايند، به حضور در مساجد امر كنند و از ترك خانههاى خداوند نهى نمايند.
فصل پنجم
نماز اول وقت در مساجد
نماز به عنوان ركن دين اسلام زمانى قبول درگاه احديت قرار مىگيرد كه حدود آن محترم شمرده شود. يكى از حدود آن حفظ وقتهاى نماز مىباشد كه بايد در پنج نوبت اقامه گردد. سيره مقامات معصوم در اين موضوع به گونه ايى است كه در سختترين شرايط اين مهم را بر همه امور مقدم مىداشتهاند.
حضرت رسول گرامى اسلام صلىاللهعليهوآلهوسلم در مدينة الرسول پنج وعده نماز در مسجد را به صورت جماعت عملى نمودند و اگر خودشان به علتى چون غزوهها و امور ديگر حاضر نبودند، نماز جماعت اول وقت و جانشينى را به حضرت على عليهالسلام و عبداللّه مكتوم و عبداللّه بن رواحه واگذار مىنمودند تا اقامه نماز در مسجد ترك نشود.
آن حضرت در جبهه احد با بدن زخمى در سختترين شرايط نماز جماعت را نشسته اقامه نمودند، در جبهه خندق، وجود مساجد متعدد دليل بر توجه عميق آن مقام رسالت نسبت به اقامه نماز در مسجد و جماعت بوده است.
حضرت على عليهالسلام در مسجد كوفه اين نماد مهم را در رفتار عملى ترسيم نمودند. آنگاه در جبهه صفين، زمان رويايى با دشمن، وقت اذان ظهر را مهم شمرده، به نماز ايستادند و ياد كننده اذان ظهر را مورد تشويق و تقدير قرار دادهاند.
حضرت ابى عبداللّه الحسين عليهالسلام در ظهر روز عاشورا، زمانى كه ابوثمامه صيداوى نماز ظهر را يادآور شدند.
حضرت فرمود: خداوند تو را از نمازگزاران قرار دهد كه مرا ياد نماز انداختى، آنگاه در حالى اقامه نماز نمود كه سعيد بن عبداللّه و زهير بن قين جلوى امام ايستادند. آنقدر تير به بدن سعيد اصابت كرد كه روى زمين افتاد و به امام عرض كرد: آيا به عهدم وفا كردم؟
حضرت امام فرمود: «نَعَم اَنتَ اِمامى فِى الجَنَّة(1)؛ آرى تو جلوى من در بهشت هستى».
حضرات معصومين عليهمالسلام در صحنههاى ايثار و جهاد و شهادت، در درياى خون اقامه نماز نمودند تا مسلمانها به الگوهاى كامل خويش كه رهبرى و پيشوايى امت اسلامى را عهده دارند، اقتدا نمايند و اينگونه به مسجد و نماز اول وقت و جماعت اهميت داده و آن را خط مقدم جبهه بدانند.
ما به عنوان پيروان آن الگوهاى كامل الهى بايد در اين جهت در تمام زواياى
زندگى فردى و اجتماعى از آنان پيروى نماييم تا جامعه را از بىتفاوتى
1.بحارالانوار،ج45،ص22.
به گزيدهايى از سخنان مقامات معصوم بپردازيم تا از نور دانش آنها راه را يافته و آن طريق را در انديشه و باور، بصورت عملى و كاربردى انتخاب نماييم.
سيره پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم در توجه به نماز اول وقت به گونهايى بوده كه همه جا را محل اقامه نماز ارزيابى مىنموده و گويا در بيانى رسا، هميشه منتظر آن بوده كه وقت نماز او را در آغوش خويش كشد تا به نماز عشق در محضر معبود خويش بپردازد.
لذا مىفرمايد:
«جُعِلَتْ لِى الاَرضُ مَسجدا وَ تُرابُها طَهُورا أَينَما أَدرَكَتْنى الصَّلاةُ صَلَّيتُ(1)؛ زمين براى من محل سجده و پاك كننده قرار داده شده، هر زمانى كه نماز مرا دريافت، همانجا نماز را اقامه مىنمايم».جامعه اسلامى بايد فرهنگ نماز را ترويج نمايد، بدان گونه كه همه مردم در وقت نماز به كارها بگوييد وقت نماز است(2) اين سخن برگرفته از كلمات
نورانى حضرت امير المؤمنين عليهالسلام است كه مىفرمايد: «لَيْسَ عَمَلٌ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الصَّلَاةِ فَلَا يَشْغَلَنَّكُمْ عَنْ أَوْقَاتِهَا شَيْءٌ مِنْ أُمُورِ1.وسايل الشيعه،ج3،ص423،ح5. 2.شهيد رجايى: به نماز نگوييم كار داريم، بلكه به كارها بگوئيم وقت نماز است.
حضرت در ادامه بيان اين موضوع فرمود:
«فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ ذَمَّ أَقْوَاماً فَقَالَ الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ يَعْنِي أَنَّهُمْ غَافِلُونَ اِسْتَهَانُوا بِأَوْقَاتِهَا(2)؛ همانا خداوند عزيز و بزرگ، گروههايى را مذمّت نمود كه در قرآن فرمود: كسانى نسبت به نمازهايشان بى توجهند، يعنى آنان غافلند كه وقت نمازها را سبك مىشمارند».راوى مىگويد از حضرت رسول گرامى اسلام صلىاللهعليهوآلهوسلم سؤال نمودم:
«اَىُّ الاَعمالِ اَحَبُّ اِلى اللّهِ، قالَ الصَّلوةُ لِوَقتِها(3)؛ كدام كارها در محضر خداوند محبوبترين است؟ فرمود: نماز اول وقت».از حضرت امام صادق عليهالسلام نقل شده كه حضرت پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم در مريضى كه در آن رحلت نمودند، بيهوش شدند پس به هوش آمدند، آنگاه فرمود:
«لَا يَنَالُ شَفَاعَتِي غَداً مَنْ أَخَّرَ الصَّلَاةَ الْمَفْرُوضَةَ بَعْدَ وَقْتِهَا(4)؛ كسانى كه نماز را بعد از وقتش به تأخير مىاندازند، شفاعت من فرداى (قيامت) به آنان نمىرسد».ابان بن تغلب مىگويد، در مشعر الحرام بوديم، نماز را به حضرت امام
1.وسائل الشيعه،ج3،ح4651. 2.وسائل الشيعه،ج3،ح4653. 3.وسائل الشيعه،ج3،ح4649. 4.وسائل الشيعه،ج3،ح4653.
از ابى بصير نقل شده: گفت از حضرت امام باقر عليهالسلام شنيدم كه مىفرمود:
«كُلُّ سَهْوٍ فِي الصَّلَاةِ يُطْرَحُ مِنْهَا غَيْرَ أَنَّ اللَّهَ يُتِمُّ بِالنَّوَافِلِ إِنَّ أَوَّلَ مَا يُحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ الصَّلَاةُ فَإِنْ قُبِلَتْ قُبِلَ مَا سِوَاهَا(2)؛ هر سهوى در نماز آن را (از قبولى) دور مىنمايد، مگر اين كه خداوند با نافلههاى يوميه آن را تمام مىنمايد، همانا اول چيزى كه بندگان بوسيله آن حسابرسى مىشوند، نماز است، اگر نماز قبول شد، غير آن هم قبول مىشود».آنگاه حضرت در مورد ارزش مراعات حدود وقت نماز فرمود:
«إِنَّ الصَّلَاةَ إِذَا ارْتَفَعَتْ فِي أَوَّلِ وَقْتِهَا رَجَعَتْ إِلَى صَاحِبِهَا وَ هِيَ بَيْضَاءُ مُشْرِقَةٌ تَقُولُ حَفِظْتَنِي حَفِظَكَ اللَّهُ(3)؛ همانا نماز زمانى كه در اول وقت بالا رود، آنگاه به سوى صاحبش در حالى كه آن نماز آفتابى نور دهنده است، برمىگردد و1.وسائل الشيعه،ج3،ح4633. 2.وسائل الشيعه،ج3،ح4636. 3.وسائل الشيعه،ج3،ح4634.
در ادامه حضرت امام باقر عليهالسلام درباره كسانى كه وقت نماز و حدود آن را مراعات نمىكنند، فرمود:
«وَ إِذَا ارْتَفَعَتْ فِي غَيْرِ وَقْتِهَا بِغَيْرِ حُدُودِهَا رَجَعَتْ إِلَى صَاحِبِهَا وَ هِيَ سَوْدَاءُ مُظْلِمَةٌ تَقُولُ ضَيَّعْتَنِي ضَيَّعَكَ اللَّهُ(1)؛ و زمانى كه نماز در غير وقتش بدون مراعات حدود آن بالا رود، برمىگردد به سوى صاحبش در حالى كه شب ظلمانى و تاريكى است، مىگويد: مرا ضايع نمودى، سپس خداوند تو را ضايع نمايد».زراره نقل مىكند كه حضرت امام باقر عليهالسلام در مورد ارزش نماز اول وقت فرمود:
«هَذِهِ الْفَرِيضَةُ مَنْ صَلَّاهَا لِوَقْتِهَا عَارِفاً بِحَقِّهَا لَا يُوءْثِرُ عَلَيْهَا غَيْرَهَا كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بَرَاءَةً لَا يُعَذِّبُهُ(2)؛ اين نماز واجب را كسى كه در اول وقتش با شناخت و معرفت به حق آن، اقامه نمايد، غير نماز را بر نماز مقدم ندارد، خداوند براى او برائت و پاكى را واجب مىنمايد كه او را عذاب نكند».اصحاب از حضرت امام باقر عليهالسلام نقل نمودهاند كه فرمود:
«أَيُّمَا مُوءْمِنٍ حَافَظَ عَلَى الصَّلَوَاتِ الْمَفْرُوضَةِ فَصَلَّاهَا لِوَقْتِهَا فَلَيْسَ هَذَا مِنَ الْغَافِلِينَ(3)؛ هر مؤمنى كه بر نمازهاى واجب، حفاظت نمايد، آنگاه در اول وقت اقامه نمايد، او از غافلين نيست».از حضرت امام صادق عليهالسلام نقل شده:
«أَنَّ مَلَكَ الْمَوْتِ قَالَ إِنَّهُ لَيْسَ فِي1.همان. 2.وسائل الشيعه،ج3،ح4655. 3.همان،ح4651.
در ادامه حضرت رسول گرامى اسلام صلىاللهعليهوآلهوسلم فرمود:
إِنَّمَا يَتَصَفَّحُهُمْ فِي مَوَاقِيتِ الصَّلَاةِ فَإِنْ كَانَ مِمَّنْ يُوَاظِبُ عَلَيْهَا عِنْدَ مَوَاقِيتِهَا لَقَّنَهُ شَهَادَةَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ صلىاللهعليهوآلهوسلم وَ نَحَّى عَنْهُ مَلَكُ الْمَوْتِ إِبْلِيسَ(2)؛ همانا ملك الموت در وقتهاى نماز به همه نمازگزاران نظر مىكند، اگر مواظبت بر وقت نمازها نمايند. موقع جان دادن، شهادت به يگانگى خدا و رسالت رسولش را به او تلقين مىكند و او را از شيطان دور مىنمايد».از حضرت امام صادق عليهالسلام نقل شده كه فرمود:
«مَنْ صَلَّى فِي غَيْرِ وَقْتٍ فَلَا صَلَاةَ لَهُ(3)؛ كسى كه در غير وقت نماز را اقامه نمايد، نمازى براى او نيست». از حضرت امام صادق عليهالسلام نقل شده كه حضرت رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم فرمود: «أَوَّلُ مَا يُسْأَلُ الْعَبْدُ إِذَا وَقَفَ بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ تَعَالَى عَنِ الصَّلَاةِ فَإِنْ زَكَتْ صَلَاتُهُ زَكَا سَائِرُ عَمَلِهِ وَ إِنْ لَمْ تَزْكُ صَلَاتُهُ لَمْ يَزْكُ عَمَلُهُ(4)؛ اولين چيزى كه در محضر خداوند از بنده سؤال مىشود، نماز است، پس اگر نمازش پاك باشد، بقيه اعمالش پاك مىشود و اگر نمازش تزكيه نگردد، كارهايش پاك نمىشود». در نتيجه باقى اعمالش پاك نمىشود.1.همان،ح4637. 2.بحارالانوار،ج6،ص169. 3.وسائل الشيعه،ج3،ح4638. 4.همان،ح4643.
پيامها:
1. آثار نماز اول وقت؛ ماندگار بودن عمل، فاسد نشدن آن به وسيله عوامل ديگر، امان نامه گرفتن از عذاب الهى، توجه ملك الموت در موقع جان دادن، اهل ذكر شدن، نجات از سرزنش الهى، رسيدن به شفاعت پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم ، ورود به بهشت، محترم شمردن نماز، مشمول دعاى خير خداوند.
2. نماز اول وقت ضريب قبولى را بالا مىبرد.
3. در موقع نماز، به همه فرمانها و دستورات بگوييم كه حكم خداوند مقدمتر است.
4. اساس دين را در اول وقت محكم كنيم.
5. ارزش و بركت همه كارها به قبولى نماز وابسته است.
6. نماز امام زمان و اولياى الهى در اول وقت به محضر خدا مىرسد. كارى كنيم كه نماز ما هم همراه آن بالا رود و به بركت مقربين درگاهش قبول گردد.
فصل ششم
اعـتـكـاف در مساجد(1)
سيره پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم در سازندگى انسانها، توجه به اعتكاف، عبادت در خلوت و حضور در مسجد مىباشد. آنگاه در محضر حضرت ربوبى به وسيله آن عبادت ويژه، رسيدن به كمالات و تقرب به خداوند تحقق مىيابد.
حضرت رسول اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم اين مراسم خاص و انسان ساز را زمانى در غار حراء، قله جبل النور، در مكه مكرمه اجرايى و عملى مىنمايد. روز ديگر در مسجد النبى واقع در مدينة المنوره خودشان بنيان آن را نهادند و اين كلاس سازندگى و عبادى اعتكاف را تشكيل مىدهند.
حضرت رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم بر آن بود، كه دهه آخر ماه رمضان را در مسجد
معتكف گردند. بستر را در آن مكان مقدس مىانداختند، عبادتى را در
مهمانخانه الهى در ماه ضيافت خدا آغاز گر بودند تا خود را در محضر معبود
1.براى تفصيل بحث اعتكاف از جهت آيات و روايات و احكام به كتاب اعتكاف نجواى عاشقانه از همين نويسنده مراجعه نماييد.
اين آيه بيانگر آن است كه همه مىتوانند، نماز را تمام و اعمال حج را بگونهايى واحد عمل نمايند و اهل مكه فضيلتى ندارند و عاكف بمعناى مقيم است و لذا چون او چند روزى را در مسجد قصد اقامت مىنمايد، معتكف مىگويند.
خداوند درباره شرايط ويژه اعتكاف كه بعضى اعمال حلال بر انسان در آن زمان حرام مىگردد، مثل: حالت احرام عمره و حج مىفرمايد:
«وَ لاَ تُباشِرُوا هُنَّ وَ اَنْتُم عاكِفُونَ فِى الْمَسَاجِد؛(2) در حالى كه در مسجد معتكف هستيد، با زنان آميزش نكنيد.»از ابن عقيل نقل شده:
«اَلاِعْتِكافُ عِنْدَ آلِ رَسُولِ اللّهِ صلىاللهعليهوآلهوسلم لا يَكُونُ اِلاّ فِى مَساجِدَ و اَفْضَلُ اِلاعْتِكافِ فِى الْمَسْجِدِ الحَرامِ وَ مَسْجِدِ1. حج (22): 25. 2. بقره (2): 187.
حضرت امام صادق عليهالسلام فرمود:
«جَوازُ الاِعْتِكافِ فِى كُلّ مَسجِدٍ صَلىّ فِيهِ اِمَامُ عَدلٍ صلاةَ الجُمعَةِ جَماعةً وَ فِى الْمَسجِدِ الَّذى تُصَلِّىَ فِيهِ الجُمعَةِ بِاِمامٍ وَ خُطْبَةٍ؛(2) در هر مسجدى كه امام عادل نماز جمعه را به جماعت اقامه كند و در مسجدى كه نماز جمعه با امامت و خطبه اقامه مىگردد، اعتكاف جايز است».از دو روايت ذكر شده بهره مىگيريم. مساجدى كه امام عادل كه حقايق را در
آنجا بيان مىكند و خطبه و نماز جمعه را زنده مىنمايد، امتياز خاصى بر
مساجد ديگر دارد. اين به روشنىِ نقش امام جماعت در برترى و فضيلت
مساجد بيان مىكند. ارزش مسجد الحرام و مسجد نبوى و كوفه و مسجد
الاقصى جهت فضيلت بالاتر، بخاطر آن است كه حضرت رسول گرامى
اسلام صلىاللهعليهوآلهوسلم و انبياى عظام عليهمالسلام در اين مكانهاى مقدس نماز و خطبه را
1. وسايلالشيعه، ج7، ص 397. 2. وسايلالشيعه، ج7، ص 403، روايت چهاردهم.
2. ماندن چند روز در خانه خدا، با توجه به منع بعضى از كارها،(محرمات در حال اعتكاف) سازندگى و تأثير گذارى خاصى را به همراه دارد.
3. خوابيدن در مسجد مكروه است، اما براى معتكف اشكالى ندارد، بلكه آن لحظات خواب هم از اجزاى آن عبادت بزرگ محسوب مىگردد.
4.ايام اعتكاف، لحظات انس با ميزبان در ضيافت شبانه روزى مىباشد كه استمرار اين ارتباط موجب معرفت و شناخت بيشترى مىگردد.
5. افضل اعتكاف در مساجد چهارگانه (1) مىباشد، در نتيجه مىتوان بيان
كرد كه در مساجد ديگر اعتكاف با فضيلت كمترى جايز و صحيح است.1.مسجد الحرام، مسجد النبى، مسجد كوفه، مسجد الاقصى.
فصل هفتم
آراسـتـگـى اهـل مـسـجـد
آراستگى و زيبايى، مطلوب فطرى همه انسانهاست. لذا هركسى كه مىخواهد، در مسافرت و بزمى، عروسى و مجلس مهمى شركت نمايد. سعى مىنمايد، زيبايى خويش را از جهات ظاهرى و لباس حفظ نمايد. حال بايد همه مسلمين توجه نمايند، اگر مىخواهند به خانه معشوق و محبوب خويش جهت اساسىترين عمل عبادى نماز وارد صحنه شوند، بايد آراستگى و زيبندگى را در سطح عالى خودش حفظ نمايند.
در مورد آراستگى ظاهرى و باطنى جهت ورود به مساجد به گزيده ايى از آيات و روايات مىپردازيم:
خداوند سبحان در قرآن به همه فرزندان آدم كه براى سجده و عبادت در
محضرش آماده مىشوند، دستور آراستگى مىدهد:«يا بَني آدَمَ خُذُوا
زينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا يُحِبُّ
الْمُسْرِفينَ(1)؛ اى فرزندان آدم در هر عبادت و مسجدى، خودتان را مزيّن
1.اعراف(7):31.
حضرت زين العابدين عليهالسلام در برخورد با مسجد و نماز و آراستگى راهى را انتخاب نمودهاند كه گويا خود را در محضر خدا و بهشت و حوريهها ديدند:
«خَرَجَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ عليهالسلام لَيْلَةً وَ عَلَيْهِ جُبَّةُ خَزٍّ وَ كِسَاءُ خَزٍّ قَدْ غَلَّفَ لِحْيَتَهُ بِالْغَالِيَةِ فَقَالُوا فِي هَذِهِ السَّاعَةِ فِي هَذِهِ الْهَيْئَةِ فَقَالَ إِنِّي أُرِيدُ أَنْ أَخْطُبَ الْحُورَ الْعِينَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي هَذِهِ اللَّيْلَةِ(1)؛ حضرت امام سجاد عليهالسلام شبى (از خانه) خارج شد كه بر او پيراهنى از پشم و عباى پشمى بود، محاسنش را با بوى خوش و سياه رنگ پوشانده بود.پس براى امام گفتند: در اين ساعت با اين وضع به كجا مىرويد؟
حضرت فرمود: همانا مىخواهم از حوريههاى بهشتى نزد خداوند عزيز و بزرگ در اين شب خواستگارى نمايم».
1.وسايل الشيعه، ج3، ص503، ح2.
از آنجا كه تاريكى با زينت و شادابى مخالف است، لذا روشنايى و چراغها موجب زيبايى و سرور مىگردد. در عروسىها و جشنها از نور و چراغ بيشترى بهره مىگيرند، پس مساجد هم بايد با نورپردازى، آراستگى خاصى پيدا نمايند.
حضرت رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم مىفرمايد:«مَنْ أَسْرَجَ فِي مَسْجِدٍ مِنْ مَسَاجِدِ اللَّهِ سِرَاجاً لَمْ تَزَلِ الْمَلَائِكَةُ وَ حَمَلَةُ الْعَرْشِ يَسْتَغْفِرُونَ لَهُ مَا دَامَ فِي ذَلِكَ الْمَسْجِدِ ضَوْءٌ مِنَ السِّرَاجِ(1)؛ هركس در مسجدى از مساجد خدا چراغى بيافروزد تا زمانى كه روشنايى از آن چراغ در آن مسجد است، فرشتگان و حاملات عرش برايش استغفار مىنمايند».
پيامها:
1. بايد براى مسجد رفتن از بهترين لباس و عطر و آراستگى استفاده نمود.
2. مساجد بهترين مكان و مجلس براى مؤمن مىباشد، پس او بايد بيانديشد، چگونه به محضر خداوند مشرف مىشود؟
4. خداوند براى مزيّن شدن در حال نماز و مسجد، فرمان براى همه فرزندان آدم صادر نموده، پس آراستگى تكليف الهى است.
5. براى رفتن به نيكوترين مكانها كه بهشت است و ديدن زيباترين حوريهها، بايد با زيباترين حالت ظاهرى و باطنى وارد گشت.
1.من لا يحضره الفقيه،ج1،169.
فصل هشتم
احـكـام مـسـجـد
1. نجس نمودن مسجد، فرش و درب، ديوار و سقف داخلى و خارجى حرام است.
2. پاك نمودن مسجد واجب، تأخير طهارت جايز نيست.
3. اگر مسجد را غصب كردند يا تبديل به خانه نمودند، حكم طهارت و نجاست تغيير نمىكند.
4. خسارات وارده بر مسجد را نجس كننده عهدهدار است.
5. بردن اشياء نجس و نجس شده به داخل مساجد، اگر بىاحترامى به مسجد باشد، حرام است.
6. روضه خوانى اگر مانع اقامه نماز باشد، اشكال دارد.
7. مسجد را تزيين به طلا و مجسمه جايز نيست، نقاشى گل و بوته مكروه است.
8. فروش وسايل مسجد حرام است، در هر صورت اشياى مسجد بايد مورد مصرف آن مسجد يا مسجد ديگر قرار گيرد و اگر امكان ندارد، تبديل به پول
9. تخريب مسجد به علت كوچكى و فرسودگى جهت تبديل به احسن جايز و گاهى لازم است.
10. نظافت، روشنايى و هواى مناسب با فصلهاى سال، مستحب مىباشد.
11. خواندن نماز تحيت مسجد، مستحب است.
12. خوابيدن و شعر خواندنى كه در آن پند و موعظه نيست، مكروه مىباشد.
13. آب دهان انداختن، گمشده را اعلام كردن، مكروه است.
14. ورود بچه و ديوانه و سير خورده به مساجد كه بويش اذيت كننده باشد، مكروه است(1).
15. صحبت دنيوى و كار كردن در مساجد مكروه مىباشد.1.رساله حضرت امام خمينى(ره).
فصل نهم
عـمـران مـسـاجـد
در طول تاريخ هميشه حاكمان جائر، متوليان امور، براى حفظ منافع خود نمىگذاشتند مسجدها از جهات مختلف آباد، مورد استفاده جامع اسلام و مسلمين گردد، مطالب حق و عدل تفسير و بيان شود و اسلام حقيقى و ناب براى مردم روشن گردد. مسجدها را از جهات آبادانىِ كمّى و كيفى و حضور مردمى تخريب مىكردند. اگرچه ظاهر آن را حفظ مىنمودند. حتى گاهى ظاهر را هم توجه نكرده، مساجد را با گلوله و بمبهاى آتش زا و انفجارى تخريب كرده، انسانها را به خاك و خون كشيدهاند.
مارقين محراب مسجد كوفه را به قتلگاه وصى بر حق پيامبر اسلام صلىاللهعليهوآلهوسلم حضرت امير المؤمنين عليهالسلام تبديل نمودند. در زمان معاصر سالهاست كه صهيونيستها، مسجد الاقصى در فلسطين اشغالى را به خون مسلمين رنگين نمودهاند.
در جمعه خونين مكه مكرمه صدها مهمان خدا به شهادت رسيدند.
مسجد گوهرشاد مشهد در ايران را رضا شاه ملعون به گلوله بست.
مسجد بابرى هند توسط گروههاى هندوى افراطى به آتش كشيده شد.
مسجد كرمان در ايران همراه با كتاب اللّه، بوسيله محمد رضا شاه پهلوى به آتش كشيده شد، آنگاه به خون نمازگزاران رنگين و سند جنايات حاكمان ستمكار گرديد. اينان و تمام كسانى كه به نحوى مساجد را از رونق انداختهاند، جاذبههاى آن را تخريب نموده و مانع بيان ذكر الهى، قرآن و نهج البلاغه و دفاع از مظلوم و دشمنى با ظالم شدهاند از مصداق ستم پيشگانى هستند كه قرآن مىفرمايد: «وَ مَن اَظلَمَ مِمَّن مَنَعَ مَساجِدَ اللّه(1)؛ چه كسى ظالمتر از آنانى است كه مانع از مسجدهاى خدا مىشوند».
مسئوليت عمران مساجد در وحى رسول الهى به عهده انسانهاى با ايمان است؛ زيرا ديگران لياقت اجراى اين مقام الهى و قرآنى را ندارند. كسى كه به خدا مؤمن نيست، چگونه مىخواهد خانه معبود را آباد نمايد. بر اين مبنا بايد شرايط آباد گران مساجد و مراتب آن را با استفاده از آيات و روايات بيان نماييم.
üعمران مساجد در قرآن و روايات
«إِنَّما يَعْمُرُ مَساجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَ الْيَوْمِ الآْخِرِ وَ أَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَى
الزَّكاةَ وَ لَمْ يَخْشَ إِلاَّ اللّهَ فَعَسى أُولئِكَ أَنْ يَكُونُوا مِنَ الْمُهْتَدينَ(2)؛همانا
كسانى كه ايمان به خدا و روز قيامت دارند و آنان كه نماز را اقامه و زكات را
پرداخت مىكنند و آنهايى كه جز از خداوند نمىترسند، آنانى كه از هدايت
1.بقره(2):144.
2.همان،18.
در قرآن حقيقت ايمان به خدا و معاد با عنوان آبادى مساجد و خدمتگزارى در خانه خداوند مرتبت گشته است:
«أَ جَعَلْتُمْ سِقايَةَ الْحاجِّ وَ عِمارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَ الْيَوْمِ الآْخِرِ وَ جاهَدَ في سَبيلِ اللّهِ لا يَسْتَوُونَ عِنْدَ اللّهِ وَ اللّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظّالِمينَ(1)؛ آيا آب دادن به حاجيان و آبادى مسجد الحرام را شما مثل ايمان به خدا و روز قيامت و جهاد در راه خدا قرار مىدهيد، آنها نزد خداوند مساوى نمىباشند و خداوند قوم ستمگر را هدايت نمىكند». نكته: كسانى كه عنوان خدمت در مساجد را بدون داشتن ايمان انتخاب نمايند، ظالمينى هستند كه توفيق هدايت نمىيابند.حضرت پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم فرمود:
«إِذَا رَأَيْتُمُ الرَّجُلَ يَعْتَادُ الْمَسَاجِدَ فَاشْهَدُوا لَهُ بِالْإِيمَانِ لِأَنَّ اللَّهَ يَقُولُ إِنَّما يَعْمُرُ مَساجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ(2)؛ زمانى كه ديديد، مرد عادت به حضور در مساجد نمود، آنگاه شاهد باشيد كه او ايمان به خدا و روز قيامت دارد، براى اين كه خداوند در قرآن مىفرمايد: همانا كسانى كه ايمان به خدا و روز قيامت دارند، مساجد را آباد مىنمايند».خداوند درباره مشركين و كفار كه حق شركت در كارهاى مسجد را جهت عمران و آبادى ظاهرى و حقيقى ندارند، مىفرمايد:
«ما كانَ لِلْمُشْرِكينَ أَنْ1.همان،19. 2.مستدرك الوسائل،ج3،ص362.
حضرت على عليهالسلام در حكمت 369 درباره قرآن و اسلام و مسجد كه ابزار تقويت و تبليغ از اسلام و قرآن است، مىفرمايد:
«وَ قَالَ عليهالسلام يَأْتِي عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ لَا يَبْقَى فِيهِمْ مِنَ الْقُرْآنِ إِلَّا رَسْمُهُ وَ مِنَ الْإِسْلَامِ إِلَّا اسْمُهُ(2)؛ زمانى بر مردم مىآيد كه در ميان آنان از قرآن به غير از خط و ظاهرش چيزى نمانده و از اسلام جز اسمش چيزى نمىباشد».حضرت در مورد حقيقت عمران مساجد مىفرمايد:
«وَ مَسَاجِدُهُمْ يَوْمَئِذٍ عَامِرَةٌ مِنَ الْبِنَاءِ خَرَابٌ مِنَ الْهُدَى سُكَّانُهَا وَ عُمَّارُهَا شَرُّ أَهْلِ الْأَرْضِ(3)؛ و مسجدهاى مردم در آن زمان از جهت ساختمان آباد است از جهت هدايت تخريب شده، ساكنين و آباد كنندگان مسجدها بدترين اهل زمين مىباشند».با توجه به مفهوم و منطوق سخنان روشنگرانه مولاى عارفان حقيقت
عمران و آبادى مساجد به دو قسم تقسيم مىگردد. ظاهر مسجدها،
ساختمان، فرش و... و باطن آنها كه هدايتگرى و روشنگرى مىباشد.
1.توبه(9):17. 2.نهج البلاغه، حكمت369. 3.نهج البلاغه، حكمت369.
2. ايمان به وحى و نبوت داشتن.
3. ايمان به معاد، مرگ و بهشت و جهنم، برزخ و دوزخ داشتن.
4. اهل اقامه نماز باشند.
5. زكات را پرداخت نمايند.
6. فقط از خداوند بترسند.
7. از هدايت يافتگان الهى باشند.
8. عادت به حضور در مساجد داشته باشند.
9. مشرك و كافر نباشد.
üمراتب عمران مساجد: الف) ظواهر عمران:1. نظافت؛ تميز بودن از گرد و غبار و... .
2. پاك بودن تمام اجزاى مسجد از درب، ديوار، فرش، سقف و... .
3. زيبا و جالب بودن ظواهر، هواى مناسب در فصلهاى مختلف سال.
4. زيبايى محل كفشدارى و طرح مناسب.
5. منظم بودن گنجينههاى قرآن و مفاتيح و كتابها.
6. سرويس بهداشتى مناسب مجهز به آب سرد و گرم.
7. آب آشاميدنى مناسب.
ب) حقيقت عمران:
1. حضور مردم جهت كسب معنويت و انجام وظيفه دينى.
2. مسجدها بايد همراه با امام جماعت مدير و با تقوى، رهبرى و سياستگزارى را براى هدايت نسل جوان اجرايى نمايد تا حقيقت آبادى خانههاى خداوند محقق گردد.
3. بيان احكام الهى و هدايتگرى قوى براى اقشار مختلف، بالأخص نسل جوان.
4. اقامه قرآن، آموزش اصول اعتقادى، احكام، سياسى و... كه مسلمانان نياز دارند.
5. افراد كم سليقه و سوء استفاده كننده بايد در مسئوليت و مديريت مساجد دخالت نداشته باشند.
üمسئوليت پذيرى در مساجد:
از زمان قبل از اسلام عنوانهاى خدمتگزارى در مسجد الحرام مورد توجه مردم مكه بوده، به گونهاى كه بزرگان مكه به آن افتخار نموده، آن را به خود
در سيره نبوى و بيانات آن رسول اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم ؛ خادم مسجد بودن و پذيرايى از مهمانان و زائرين الهى جايگاه ويژه داشته و دارد تا آنجا كه اوصياى آن سفير الهى به صورت گمنام خدمتگزار مهمانان خانه خدا بودهاند.
خداوند سبحان اين خدمتگزارى را به آنانى واگذار نموده كه از سختترين امتحانات سرافراز بيرون آمدهاند، تسليم مخلص الهى گشته و مقام نبوت و امامت جامعه را از محضر خداوند يافتهاند.
خدمت در مساجد به صورت خاص در مسجد الحرام از عهد الهى نسبت به پيامبرش حضرت ابراهيم خليل الرحمان و اسماعيل ذبيح اللّه عليهالسلام شمرده شده است.
قرآن مىفرمايد:
«وَ عَهِدْنا إِلى إِبْراهيمَ وَ إِسْماعيلَ أَنْ طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطّائِفينَ وَ الْعاكِفينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ(1)؛ با حضرت ابراهيم و اسماعيل عليهماالسلام عهد بستيم كه خانه مرا براى طواف كنندگان و اعتكافكنندگان و ركوع و سجدهكنان، پاك و تميز نماييد».خداوند خطاب به دو نفر از انبياى خود كه به مقام ويژه تقرب الهى نايل گشتهاند، مىفرمايد: خانه مرا براى بندگانم كه به مهمانى من وارد مىشوند، مهيا نماييد.
1.بقره(2):125.
خانه بايد از هر گونه زشتى و ناپاكى، رجس و پليدى، شرك و بت پرستى پاك سازى گردد، مسجد محل تجلّى معنويت و روحانيت، عبادت و بندگى خداوند مىباشد.
در انديشه نبوى خدمت رسانى در مسجد جايگاه ويژه دارد.
وقتى به مسجد رفته و به عبادت الهى مىپردازيد، لباس زيبا و تميز، ظاهرى آراسته از مو و نظافت، معطر شدن در محضر الهى را مراعات نماييد.
پيامها:
1. همه مسلمين وظيفه قطعى و واجب دارند تا مساجد را در تمام جهات عمرانى، آباد نمايند.
2. مساجد بايد مرتب مثل نانوايى، غذاى تازه و جديد در هر وعده براى واردين عرضه نمايد.
3. عمران حقيقى مساجد، هدايتگرى فكرى و عملى بوسيله قرآن و عترت مىباشد.
4. در آبادانى مساجد، بايد برائت و دافعه نسبت به آفات تأثير گذار محقق گردد؛ زيرا شرك و نفاق و كفر در هر مرتبه ايى مىتوانند مخرّب خانه توحيد باشند.
5. هركس قدرت و توان بيشترى در زمينههاى فرهنگى، سازندگى و اقتصادى دارا باشد، وظيفه سنگينترى را در قبال آباد نمودن مسجدهادارد.
فصل دهم
نـمـاز در مـسـجـد
فلسفه تشريع مسجد، جهت برگزارى نمازهاى واجب به صورت جماعت مىباشد تا اين مانور عبادى جمعى در خانه خدا تأثيرگذار گردد از طرفى اقامه پنج وعده نماز جماعت در مساجد تأكيد شده و ترك آن موجب توبيخ و سرزنش گرديده است. لذا در فتواى فقهاى عظام آمده كه نماز نافله در مسجد مكروه است. در نتيجه تاثير عبادت در خلوت بر كسى پوشيده نيست. اما نماز جماعت هم آثار ويژه خودش را دارا مىباشد، لذا با توجه به جايگاه اختصاصى مسجد در محضر خداوند از مقامات عصمت در مورد اقامه نماز و برگزارى جماعت در آن مكان مقدس سؤالاتى مطرح شده كه آن رهبران الهى جواب فرمودهاند: اقامه نماز فرادى در مسجد مقدم بر نماز جماعت در غير مسجد مىباشد.
نماز فرادى در مسجد الحرام و مساجد نبوى و كوفه و قبيله و محله بهتر از جماعت در منازل مىباشد.
حضرت امام صادق عليهالسلام در مورد ارزش نماز در مسجد مىفرمايد: «اَنَّ
حضرت امام رضا عليهالسلام مىفرمايد:
«اَلصَّلاةُ فِى مَسجِدِ الكُوفَةِ فَردا أَفضَلُ مِن سَبعينَ صَلاةً فى غَيرهِ جَماعَةً(2)؛ نماز در مسجد كوفه فرادى با فضيلتتر از هفتاد نماز جماعت در غير آن مسجد است».حضرت امام صادق عليهالسلام مىفرمايد:
«اَلصَّلاةُ الرَّجُلُ فِى مَنزِلَهُ فَرْدا هَباءٌ مَنثُورٌ لا يَصعَدُ مِنهُ اِلَى اللّهِ شَيىءٌ(3)؛ همانا نماز مرد در منزلش به صورت فرادى پنبهزده شدهايى است كه چيزى از آن به محضر خداوند نمىرسد».حضرت در ادامه فرمودند:
«وَ مَن صَلّى فِى بَيتِهِ جَماعَةً رَغبَةً عَن المَسجِدِ فَلا صَلاةَ لَهُ وَ لا لِمَن صَلّى يَتْبَعُهُ اِلاّ مِن عِلَّةٍ تَمْنَعُ مِنَ المَسْجد(4)؛ و كسى كه در خانهاش نماز جماعت را از روى توجه به جماعت و بى اعتنايى نسبت به مسجد اقامه نمايد، براى او نمازى نيست(نمازش كيفيت قبولى ندارد) و نه براى كسى كه پيروى او نمايد، مگر اينكه از روى عذرى باشد كه مانع از مسجد رفتن گردد».پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم مىفرمايد:
«إِنَّ اللّهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى الصَّفِّ1.وسايل الشيعه،ج3،ص512،ح3. 2.همان، ح2. 3.همان، ح5. 4.همان.
2. نماز جماعت در صف اول داراى فضيلت ويژه است.
3. اقامه نمازهاى واجب در خارج از مسجد اثر وجودى كاملى ندارد.
4. محبوب نزد معبود ما، اقامه نماز در مسجد است.
5. مسلمين جهت اجراى فرمان الهى بايد حضور در مساجد داشته باشند.
6. كسانى كه صف اول نماز جماعت را تشكيل مىدهند، مورد دعا و رحمت خداوند و ملائكه قرار مىگيرند.
7. خداوند سبحان در كتابهاى آسمانى اديان گذشته، اهميت زيادى براى خانهها و زائرينش قايل شده است.
1.فقه القرآن، ج1،ص140.
فصل يازدهم
مسجد و آغاز معراج
تقدس و عظمت مسجد در سازندگى بندگان الهى به ويژه سفيران خداوند كه داراى مقام نبوت و رسالت بودهاند، جايگاه رفيع آن خانه خدا را بيانگر است. پيامبران با عبادت معبود خويش در مسجد، ساخته شده و از همان جا به محضر قرب الهى رسيدهاند.
لذا مسجد باند پرواز انسان مؤمن به درگاه اوست. انبيا و اولياى خداوند، با اظهار بندگى خويش به معرفت خدايى راه يافتند، اين دانشگاه سازندگى و برازندگى، داراى كتابى به نام قرآن كريم و معلمى به نام پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم كه محل تدريس آن، مكانى به نام مسجد است.
حضرت رسول اكرم صلىاللهعليهوآلهوسلم مى فرمايد:«اَلصَّلوةُ مِعراجُ الْمُؤمِن(1)؛ نماز باند پرواز انسان با ايمان است».
پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم باند پروازش در آغاز سفر روحانى، جسمانى معراج از
مسجد الحرام آغاز مىگردد. آنگاه در روى زمين به مسجد الاقصى منتهى
1.بحارالانوار،ج79،ص303.
خداوند در مورد سفر روحانى و جسمانى معراج پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم مىفرمايد:
«سُبْحانَ الَّذي أَسْرى بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذي بارَكْنا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آياتِنا إِنَّهُ هُوَ السَّميعُ الْبَصير(2)؛ منزه است آن خدايى كه بندهاش را شبى از مسجد الحرام تا مسجد الاقصى حركت داد، مسجدى كه خودش و اطرافش را مبارك نموديم تا آياتمان را به او (پيامبر اعظم) نشان دهيم، همانا شنيدنىها و ديدنىها و فهميدنىها در محضر خداوند است».مسجد الاقصى كه همان قدس شريف است، حضرت رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم درباره عظمت آن فرمود:
«اِنَّ الصَّلوةَ فيهِ كَاَلفِ صَلاةٍ فِى غَيرِه(3)؛ همانا نماز در مسجد الاقصى مثل هزار نماز در غيرش مىباشد». خانه ايى را كه بنّايش حضرت سليمان بن داود است و محل سفر آسمانى پيامبر صلىاللهعليهوآلهوسلم به محضر الهى مىباشد(4). زيارت آن خانه و نماز در آن مكان مقدس ثواب جهاد و شهادت در راه خدا را دارا مىباشد. حضرت رسول گرامى اسلام صلىاللهعليهوآلهوسلم1.نجم(53):9. 2.اسراء(17):1. 3.كنز العمال،ج12،ح35061. 4.سنن ابن ماجه،ج1،ح452.
پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم مىفرمايد:
«اُتيتُ بِدابَّةٍ... فَرَكِبْتُ وَ مَعى جِبرَئيل عليهالسلام فَسِرْتُ... ثُمَّ دَخَلْتُ بَيْتَ المَقْدِسِ فَجُمِعَ لِىَ الاَنْبياءُ عليهالسلام فَقَدَّمَنى جِبْرَئيلُ حَتّى اَمَمْتُهُمْ...(3)؛ دابهاى (مركبى آسمانى) براى من آورده شد... در حالى كه جبرئيل عليهالسلام با من بود، سوار شدم و به سير پرداختم (سفر معراج را آغاز كردم)... سپس به بيت المقدس داخل شدم. همه پيامبران عليهمالسلام به خاطر من گرد آمده بودند. سپس جبرئيل مرا پيش فرستاد تا آنان را در اقامه نماز جماعت، امامت نمودم...».نماز جماعت همه انبياى الهى در مسجد الاقصى به امامت پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم و حضور جبرئيل امين برگزار گرديد.
حضرت رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم فرمود:
«مَنْ زارَ بَيتَ المَقدِسِ مُحتَسِبا اَعْطاهُ1.كنز العمال،ج5،35072. 2.كنزالعمال،ج12،ح35004. 3.الاحاديث القدسيه،ج1،ص136.
2. مساجد باند پرواز الهى است.
3. كارهاى مهم را از مسجد آغاز نماييد، چنانچه اگر كارى با نام خداوند و در زمان و مكان مقدس انجام پذيرد، داراى بركات و خيرات خاصى مىگردد.
4. مساجد سرآغاز كلاس و درسى براى رسيدن به حقايق و كشف و شهود است.
5. جايگاه مسجد الاقصى و دفاع از آن، حضور يافتن در آن مكان مقدس براى نماز و زيارت خداوند، در جايگاه ويژه فضيلت مىباشد. به خصوص امروز كه اين مكان مقدس مورد هجوم استكبار و كفر جهانى؛ آمريكا و اسرائيل مىباشد.
1.الانس الجليل،ج1،ص229.
فصل دوازدهم
كـيـفـيـت مـسـجـدسـازى
üمسجدسازى در سيره و گفتار
در روزهاى اول هجرت به مدينه منوره، مسجدسازى آن سفير الهى آغاز شد. دو مسجد در محله قبا ساخته شد، يكى در روزهاى ورود پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم به محله قبا و سكونت موقت آن حضرت تا اين كه حضرت على عليهالسلام و بقيه اهل بيت او از مكه آمده، به او ملحق گردند كه آن مسجد به نام قبا مشهور گرديد. دومين مسجد توسط منافقين مدينه در سال آخر عمر آن حضرت، زمانى ساخته شد كه به جنگ تبوك رفتند، آنگاه در بازگشت، وحى الهى نازل شد كه آن مسجد براى ضربه زدن به اسلام و مسلمين ساخته شده است. فرمان تخريب آن از جانب خداوند، خطاب به رسول اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم صادر گشت، سپس به دست آن جهادگر بزرگ الهى خاتم النبين صلىاللهعليهوآلهوسلم در رزمى ديگر در جبهه هجوم فرهنگى آن مسجد را كه در مقابل مسجد قبا ساخته شده بود، تخريب نمودند.
خداوند در قرآن و رسولش در احاديث درباره توصيف و مقايسه آن دو
حضرت رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم مىفرمايد:
«مَنْ بَنَى مَسْجِداً فِي الدُّنْيَا أَعْطَاهُ اللَّهُ بِكُلِّ شِبْرٍ مِنْهُ أَوْ قَالَ بِكُلِّ ذِرَاعٍ مِنْهُ مَسِيرَةَ أَرْبَعِينَ أَلْفَ عَامٍ مَدِينَةً مِنْ ذَهَبٍ وَ فِضَّةٍ وَ دُرٍّ وَ يَاقُوتٍ وَ زُمُرُّدٍ وَ زَبَرْجَدٍ وَ لُوءْلُوءٍ الْحَدِيثَ وَ فِيهِ ثَوَابٌ جَزِيلٌ(1)؛ كسى كه مسجدى را در دنيا بنا نمايد، خداوند به تعداد هر وجب از آن يا به اندازه هر نيم متر از آن (50 سانتى متر) شهرى از طلا و نقره و دُرّ و ياقوت و زمرّد و زِبَرجَد و لُؤلُؤ كه به اندازه مسير چهل هزار سال است، عطا مىكند و... در آن ثوابى بزرگ است». üسيره پيامبر صلىاللهعليهوآلهوسلم در مسجدسازى آن الگوى كامل انسانى، پيامبر عظيم الشأن اسلام كه تجلى همه اسما و صفات حسناى الهى است، در بيان و عمل خويش، ساخت و ساز مسجد و آماده نمودن عبادتگاه مسلمين را در بهترين گفتارها و رفتارها بيان نموده است. اولين مسجدى كه پاينده و ماندگار مىباشد، آن رسول اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم نزديك مدينة منوره در محله قبا ساختند كه الآن به واسطه توسعه شهر،1.وسائل الشيعه، ج3،ص486،ح4.
مسجد قبا كه بارها بازسازى گرديده، الآن مورد توجه زائرين و مردم مدينه مىباشد، فضيلت نماز نافله و واجب در آن مسجد از زبان گوياى حضرت رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم اين گونه بيان شده است:
«مَنْ تَطَهَّرَ فى بَيْتِهِ ثُمَّ أَتى مَسْجِدَ قُباء فَصلّى فِيهِ رَكْعَتَيْن كانَ كأَجرِ عُمرةٍ(1)؛ كسى كه در خانهاش وضو بگيرد، آنگاه به مسجد قبا درآيد و دو ركعت نماز بگزارد، ثواب يك عمره را دارا مىباشد». üسيره پيامبر صلىاللهعليهوآلهوسلم ؛ حضور در قبا «كانَ النَّبِىّ صلىاللهعليهوآلهوسلم يَأتِى مَسجِدَ قُباء راكبا وَ ماشِيا فَيُصَلّى فِيهِ رَكْعَتَيْن(2)؛ رسول خدا، گاه پياده و گاهى سواره به مسجد قبا مىآمد و دو ركعت نماز در آن مىخواند». «اِنَّ النَّبى صلىاللهعليهوآلهوسلم كانَ يَأتِى قُباء يَومَ الاثنَين(3)؛ همانا پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم هميشه روز دوشنبه به قبا مىآيد». üجايگاه مسجد قبا خداوند به پيامبرش دستور مىدهد: نماز را در مسجدى اقامه نما كه بر اساس تقوى ساخته شده، لذا فضيلت مساجد بر مبناى نيت بنيان گذاران و سازندگان آنها مىباشد. خداوند در قرآن كريم مىفرمايد:«لَمَسجِدٌ اُسِّسَ1.تاريخ المدينة المنوره،ج1،ص41. 2.كتاب مسلم، باب فضل، مسجد قبا،ح1399. 3.التاريخ القويم لمكة و بيت اللّه الكريم، ج1،ص264.
دومين مسجدى كه پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم در بنا و ساخت آن اقدام نمودند، مسجد النبى مىباشد، آنگاه مساجد ديگر كه در مسافرتها و جبهههاى بدر و احد و احزاب به مناسبتهاى مختلف ساخته شد.
üمقايسه دو مسجد يكى ممدوح و مورد ستايش در پيشگاه حضرت حق، ديگرى مذموم و مورد تخريب مىباشد، مسجد قبا و ضرار را با يكديگر مقايسه نموده، توصيفات مسجدى بر اساس تقوى بوده كه مربى انسانهايى است كه عاشق خداوند و خداوند هم دوستدار آنان مىباشد، همچنين توصيفات مسجدى كه بر اساس دشمنى با اسلام و رهبرى جامعه ساخته مىشود، هريك از نكات مىتواند، درس عبرتى براى نيتهاى بنا كنندگان مساجد باشد تا بتوانند در اين طريق مسير صحيحى را انتخاب نمايند تا جاودانه تاريخ اسلام گردند.از وجدانهاى بيدار سؤال مىشود، كدامين مسجد بهترين است. آنكه
1.توبه(9):108. 2.همان،108.
خداوند مىفرمايد:
«أَفَمَنْ أَسَّسَ بُنْيانَهُ عَلى تَقْوى مِنَ اللّهِ وَ رِضْوانٍ خَيْرٌ أَمْ مَنْ أَسَّسَ بُنْيانَهُ عَلى شَفا جُرُفٍ هارٍ فَانْهارَ بِهِ في نارِ جَهَنَّمَ وَ اللّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظّالِمينَ(2)؛ آيا كسى كه بر اساس تقوى و رضايت الهى مسجدى را استوار مىنمايد، بهترين است يا كسى كه پايههاى مسجد را بر پرتگاه آتش جهنم مىسازد؟ آنگاه در آتش جهنم سقوط مىنمايد و خداوند گروه ستم گر را هدايت نمىكند». üمسجد ضرار حضرت رسول اكرم صلىاللهعليهوآلهوسلم در سال آخر عمر خويش كه به غزوه تبوك رفتند، در بازگشت به محضر او وحى گرديد كه مسجدى كه براى ضرر زدن به اسلام و مسلمين در مقابل مسجدى كه بر اساس تقوى در محله قبا بنا شده است، تخريب نمايد.اين حادثه تاريخى در زمان حكومت نبوى، با حضور مقام عصمت و فرمان
1.«وَيْلٌ لِلْمُصَلّين؛واى بر نمازگزاران». 2.همان،109.
ساختن مسجد ضرار در مقابل قبا به وسيله منافقين مدينه كه آنان را عبداللّه اُبّى رهبرى مىنمود، طراحى گرديد، لذا از باب مبارزه با هجوم فرهنگى
«يا اَيُّهَا النَّبِىُّ جاهِدِ الكُفّارَ وَ المُنافِقينَ وَاغلُظ عَلَيهِم وَ مَأواهُم جَهَنَّمَ وَ بِئسَ المَصيرُ(1)؛ اى پيامبر با كفار و منافقين به جنگ و بر عليه آنان با شدت و سختى برخورد نما، جاى آنان جهنم است و بد بازگشتى دارند». با آن طرح و عمل، دستور مبارزه عملى و كاربردى از جانب خداوند صادر گشته و اجراى آن بوسيله مقام رسالت صورت پذيرفت تا عبرتى براى همگان در طول تاريخ گردد.به تعبير ديگر آن مسجد مذهب عليه مذهب بود؛ زيرا باطل جانى ندارد كه اظهار وجود كند، چون هيچ است. بلكه جبهه باطل وجودش را به وسيله حق به دست مىآورد. مثل تاريكى كه به وسيله نور شناخته مىشود؛ زيرا خود تاريكى چيزى نيست، اما نور وجودى است كه به وسيله آن وجودهاى ديگر شناسايى و كارها در پرتو آن هدايت و تحقق مىيابند.
آياتى كه واقعه مسجد ضرار را بيان مىنمايد، مورد بحث قرار دهيم تا از
پيامهاى آسمانى آنها بهرهمند گرديم. قابل توجه است كه نام مسجد ضرار
1.توبه(9):72 و تحريم(66):9.
ساختن مسجد ضرار از طرف طراحان منافق و دروغ پرداز، چهار هدف را تعقيب نموده است.
1. ضربه زدن به اسلام و مسلمين.
2. تبليغ و عمل در مسير كفر.
3. تفرقه افكنى در ميان مسلمين.
4. زدن پايگاه نظامى براى جنگ با خدا و رسولش.
قرآن شريف مىفرمايد:
«وَ الَّذينَ اتَّخَذُوا مَسْجِداً ضِراراً وَ كُفْراً وَ تَفْريقاً بَيْنَ الْمُوءْمِنينَ وَ إِرْصاداً لِمَنْ حارَبَ اللّهَ وَ رَسُولَهُ مِنْ قَبْلُ(1)؛ و كسانى كه مسجدى را به عنوان ضرر زدن و كفر و انكار ورزى حق و تفرقه بين انسانهاى مؤمن و سنگر كمين براى جنگ با خدا و رسولش از قبل انتخاب نمودند». «وَ لَيَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنا إِلاَّ الْحُسْنى وَ اللّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ(2)؛ و هر آينه منافقين قسم مىخوردند كه جز خوبى از ساختن آن مسجد هدف ديگرى را نداريم، در حالى كه خداوند شهادت مىدهد كه آنان در اين ادعايشان دروغ مىگويند». «لا تَقُمْ فيهِ أَبَداً(3)؛ پيامبر در آن مسجد ضرار هرگز اقامه نماز ننما».1.توبه(9):107. 2.توبه(9):107. 3.توبه(9):109.
2. مسلمين بايد توجه كنند، سازندگان مسجد چه كسانى هستند، آن را براى چه اهدافى ساخته و نيّت آنان چيست.
3. در صورتى كه مسجد براى اهداف ضد دينى ساخته شده است، بايد تخريب گردد و ريشه نفاق و كفر زده شود.
4. روش مقايسه ايى مىتواند، روشنگرى خاصى را براى افكار عمومى داشته باشد، لذا يكى از راههاى تربيت و آموزش همين مسير مىباشد.
5. هركس خواهان محبت و بنده نوازى خالقش مىباشد، بايد حضور در مساجد بويژه مسجد قبا را از برنامههاى خاص و ويژه زندگى خود قرار دهد.
6. كسانى وارد جبههگيرى عليه اسلام مىشوند كه كفر و نفاق، دروغ و شك درباره اعتقادات دينى، وجودشان را فرا گرفته است.
1.همان،110.
7. مسلمانان در مسجد قبا داراى ويژگى خاصى هستند، خداوند آنان را دوست مىدارد و آنها معبود خويش را عاشقند.
8. منافقين اهل ترديدو شك، دروغ و دو چهرهگى مىباشند.
9. ساختن مسجد ضرار يك هجوم فرهنگى از جانب منافقين است.
10. كسانى كه از ساختن مسجد سوء استفاده مىكنند، ستمكارانى هستند كه به جهنم سقوط مىنمايند.
فصل سيزدهم
پـايـگـاه حـكـومـت
مكانهاى مقدس و مختلف در مساجد مهم تاريخ اسلام، روشنگر جايگاه مسجد از جهت گستردگى براى امور مختلف به عنوان نخست وزيرى و مكان اجرايى حكومت اسلامى به حساب مىآيد. تحقيق و هدايتگرى و بررسى مسايل مختلف نظام فردى و خانواده و حكومتى در كنار مسجد يا در داخل خانه خدا، موجب تقواى بيشتر، ياد خداوند، حيا نمودن از محضر او مىگردد. چنانچه در بحث قسم مطرح گشته كه قاضى منكر را به مسجد ببرد، با وضو رو به قبله، با رعايت آداب بهعنوان، انكار كننده قسم ياد كند تا طبق آن قاضى حكم نمايد. اين حالت او را بيشتر به ياد خداوند و بيان حقايق مىاندازد زيرا مكان مقدس تقوى آور است.
üمسجد الحرام
مهمترين مسجد در جهان اسلام از جهت فضيلت در پيشگاه خداوند سبحان، قبله مسلمين، محل انجام حج ابراهيمى، جايگاه طواف خانه خدا، زمزم و صفا، مقام ابراهيم و حجر اسماعيل و حجر الاسود بيانگر عظمت آن
2. ابتدا ياقوت سفيد بود كه با دست كشيدن و بوسيدن گنه كاران سياه گرديده است.
3. دربى از دربهاى بهشت است؛ از زمانى كه باز شده، هنوز بسته نشده است.
4. محل توبه و بازگشت به محضر خداست.
5. محل بيعت با خداوند مىباشد كه استلام حجر الاسود به منزله بيعت با خدا و رسولش مىباشد.
6. حجر الاسود محلى است كه دست كشيدن به آن گناهان را مىريزد.
7. رسول اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم فرمود: هروقت از حجر الاسود گذشتم، ديدم كه جبرئيل ايستاده، براى استلام كنندگان آن استغفار مىنمايد.
8. حجر الاسود؛ محل اجابت دعاست.
قال رسول اللّه صلىاللهعليهوآلهوسلم :
«اَلحَجَرُ يَمينُ اللّهِ فى اَرضِهِ(2)؛ حجر الاسود دست1. الحج و العمره،ص82،ش183تا197. 2.جامع الاحاديث القمى،ش 71.
حجر الاسود، سمبل فشردن پيمان الهى مىباشد، بيعت با تمام احكام خداوند كه براى هدايت انسان بيان شده، محل نصب آن در كنار كعبه در مسجد الحرام واقع شده، لذا بر همه مسلمين لازم مىباشد كه حضور در مساجد را به عنوان كمالات بيان شده در خانه خدا غنيمت شمرده و خانه او را مهجور ننمايند، بلكه با حضور گسترده آن را آباد نمايند.
لذا مىتوان استفاده نمود، مسجد محل سازندگى و پاكيزگى دلهاست، محل ريزش گناهان و بازگشت به محضر او، محل بيعت با مقام رسالت و آرمانهاى اسلام و قرآن، محل رسيدن به مقام قرب الهى است، مسجدها مكان ورود به بهشت و قرار گرفتن در جوار رحمت اوست.
4. چاه زمزم(2):آب زمزم در كنار كعبه، جوششى از زير پاى فرزند بت شكن، حضرت اسماعيل ذبيح اللّه، موجب خيرات و بركات زيادى در طول تاريخ براى مؤمنين مىباشد؛1. كام مولود را افتتاح كردن.
2. بهترين سوغات مكه در بيان نبوى.
3. موجب شفاى روح و جسم.
1.همان. 2.الحج و العمره،ص94،ش237تا 248.
4. آرام بخش عذاب برزخ در شستن كفن.
5. ريختن در قبر براى تخفيف عذاب.
6. براى معتمر و حاجّ مستحب است، بعد از اتمام طواف از آن آب حيات بنوشد و بر بدن خويش بريزد تا از درون و برون خويشتن را شستشو دهد و از آلودگى خود را پاكسازى نمايد.
7. خداوند مهمانان خود را در خانه خويش از آب ويژه نظام هستى، سيراب و بازسازى مىنمايد.
5. مستجار(1): در كنار ركن يمانى محلى كه كعبه شكافته شد، فاطمه بنت اسد وارد كعبه شد. حضرت امير المؤمنين به دنيا آمد، او به خداپناه برد، كعبه آغوش باز كرد تا مولود كعبه متولد گرديد. محلى است كه حضرت امام صادق عليهالسلام فرمود: «الرُكنُ اليَمانِى بابُنَا الَّذى نَدخُلُ مِنهَ الجَنَّة(2)؛ ركن يمانى (مستجار) درب ماست كه از آن وارد بهشت مىشويم».
باب ولايت، بابى كه به اذن الهى گشوده شد تا مولود كعبه پا به عرصه وجود بگذارد. لذا مسجد پناهگاه بى پناهان، محل تولد شايستگان، آبرومندان درگاه الهى.
باب ولايت و مقام اجرايى جانشينان پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم در مسجد، بيانگر
محل تجديد ميثاق با امامت و رهبرى جامعه اسلامى است. چون اطاعت از
خدا و رسول و اولى الامر راه را براى رسيدن به محضر الهى مىگشايد.
1.الحج و العمره،ص90،ش219تا236.
2. كافى، ج4،ص409.
حضرت امام صادق عليهالسلام فرمود: «در آن جا نماز را اقامه نماييد؛ زيرا محل اقامه نماز رسول خدا مىباشد، همچنين محل خطبه خوانى پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم مىباشد(2)».
كسانى كه براى بيتوته در منى در ايام تشويق حج (روزهاى دهم تا سيزدهم ذيحجه) در آن سرزمين حضور دارند از معنويت و صفاى آن مسجد بهرهمند هستند، همچنين حاجيان در ايام حج در عرفات و مشعر الحرام از مساجد اين مناطق جهت عبادت الهى و ارتباط با معشوق خويش استفاده1.مراجعه به تفسير سوره جن. 2.كافى، ج1،ص403.
لذا مكانهاى مخصوص رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم براى كارهاى متعدد و وجود ستونها با نامهاى مختلف، شاهد جامعيت آن خانه خدا به عنوان مركز حكومت الهى بر مردم در جهات مختلف كارهاى اجرايى نظام اسلامى مىباشد.
1. ستون توبه(ابولبابه انصارى): اين استوانه نشانگر آن است، اگر كسى فريب خورد و به نظام و رهبرى جامعه اسلامى خيانت نمود، بايد بداند كه رأفت اسلامى پيامبر رحمت او را با توبه حقيقى به آغوش اسلام باز مىگرداند. 2. استوانه حَرَس يا مُحَرَّس: محلى است كه حضرت امير المؤمنين عليهالسلام جهت حفاظت از جان پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم در آن جا نگهبانى از آن وجود را مىنمودند.اين استوانه نشانگر آن است كه بايد از جان رهبرى جامعه به وسيله بهترين
1.به آيه 61 سوره آل عمران مراجعه شود.
آنگاه سفير الهى آن فرياد را اينگونه جواب داد.
فرمود: نخل را در ضلع غربى منبر دفن نمودند. راستى نظام وجود، جامد و زنده، همه آن عصاره وجود و ارتباط با او را شناخته و داراى ارزش و توفيق مىدانند.
7. محراب تهجُّد(1): وجود اين محراب نشانگر اهميت رهبر جامعه اسلامى به1.اين محراب در زمان پيامبر صلىاللهعليهوآلهوسلم خارج از مسجد نبوى بوده است.
پس اين محراب است كه رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم را قربى الهى به مقام مىرساند كه همان مقام محمود است.
قرآن مىفرمايد:
«وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ عَسى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً(1)؛ و بعضى از شب را بيدار باش،(تا قرآن را در نماز تلاوت نمايى) و بوسيله آن نماز شب را كه ويژه توست (اقامه نما)، اميد است پروردگارت تو را به مقامى مورد پسند و ستودنى مبعوث گرداند».پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم مأمور به سازندگى خويش است. در اول سوره مزمل و آخرين آيه آن، پيامبر و كسانى كه در سير ايمان با او هستند، مأمور به بيدار شدن در سحرگاهان مىگردند تا نماز شب را اقامه نمايند.
«وَ قُلْ رَبِّ أَدْخِلْني مُدْخَلَ صِدْقٍ وَ أَخْرِجْني مُخْرَجَ صِدْقٍ وَ اجْعَلْ لي مِنْ لَدُنْكَ سُلْطاناً نَصيراً(2)؛ بگو پروردگارم مرا در هر طريقى كه وارد مىنمايى از روى صداقت وارد نما. و از هر مسيرى مرا خارج مىنمايى از محل صداقت و درستى خارج گردان و براى من از محضرت دليلى واضح كه هميشه يار و مدد كارم باشد، قرار بده».1.اسراء(17):79. 2.همان،80.
آرى؛ انسان بايد صادقانه به دنيا و همه رويدادهاى آن وارد گشته و صادقانه خارج شود تا عاقبتها به خير و خوبى ختم گردد، زندگى سعادتمندانه و مرگ با عزت را دريافت نمايد.
8. باب جبرئيل: مسجد النبى محل آمد و رفت ملائكه، محل نزول وحى الهى مىباشد. اين باب در مسجد نبوى نشانگر توجه خداوند به آن مكان مقدس به عنوان بهترين محل، جهت نزول وحى قرآن شريف بوسيله جبرئيل امين مىباشد. آياتى از قرآن در مناسبتهاى مختلف به رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم در آن مسجد نازل شده است كه جبرئيل از آن درب وارد مىشدند.
9. سكُّوى اصحاب صُفّه: مكان مهاجرينى است كه جايى براى اسكان نداشته، در آن جا به صورت موقت جاى گرفتند تا مسكن و خانه براى آنان آماده گردد از اين رويداد تاريخى استفاده مىشود، مجاهدين و مهاجرين و مسافرينى كه در راه ماندهاند، مىتوانند از مكان جنب مسجد جهت سكونت موقت استفاده نمايند.
10. استوانه مُخَلِّقه: خلوق به معناى عطر و مخلقه يعنى معطر: چون به آن ستون عود مىنهادند تا بوى آن فضا را معطر نمايد. يا اينكه حضرت رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم در آن مكان خودش را معطر مىنموده، بدين گونه نامگذارى شده است. در محل آن ستون پيامبر نماز را اقامه نمودند، بعد از تغيير قبله، آن ستون در مقابل حضرت علامت قبله بوده است. اين استوانه و روايات متعدد نبوى براى بيان ارزش خوشبو كردن مسجد و نمازگزاران و بالا رفتن
حضرت امام صادق عليهالسلام فرمود:
«ما بَينِ مَنْبَرى و قَبْرى رَوْضَةٌ مِنْ رِيَاضِلذا ورود به مسجد و خانه حضرات پيامبر و بيت على و فاطمه عليهمالسلام به يكديگر مقرون گرديد و آداب آن نشانگر آداب مهمانهاى نبوى و اهل البيت مىباشد.
خداوند درباره ورود به آن مسجد و خانه چنين مىفرمايد:
«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلاّ أَنْ يُوءْذَنَ لَكُمْ(2)؛اى كسانى كه ايمان آورديد؛ وارد خانههاى پيامبر نشويد، مگر اين كه به شما اذن داده شود».آن گاه براى سخن گفتن با آن حضرت، حضور و تواضع را در آيات سوره حجرات بيان مىنمايد:
«إِنَّ الَّذينَ يُنادُونَكَ مِنْ وَراءِ الْحُجُراتِ أَكْثَرُهُمْ لا1.الفقيه،ج2،ص572. 2.احزاب (33):53.
مسجد نبوى؛ جايگاه كارهاى سياسى و عبادى، فرهنگى و آموزشى، اقتصادى و تبليغى حضرت رسول اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم مىباشد. تاريخ آن مسجد و نقاط مختلف آن مكان مقدس در مدينه روشنگر اين حقايق است.
پيام: تفكر و انديشه در باب رعايت شئونات ورود به خانه و حرم نبوى و اهل بيت، انسان را متوجه بسيارى از مسائل اعتقادى و عملى و اخلاقى مىنمايد. زيارت و ارتباط با حضرت رسالت و برخورد با آن عصاره وجود در سخن گفتن، وارد شدن و برخاستن، بايد از ويژگى خاصى برخوردار باشد تا به همگان بيآموزد، زيارت خداوند و پيامبرش و توجه به ولايت و امامت در مسجد نبوى از وظايف اعتقادى و ايمانى، رفتارى و عملى، ترويجى و دفاعى از حق و عدل، اسلام و قرآن مىباشد. لذا مسلمانان با حضور در آن مسجد مهم جهان اسلام مىتوانند، بسيارى از مسايل را از طريق بيان و سيره نبوى و شواهد تاريخى دريابند.1.حجرات (49):4. 2.حجرات(49):2.
üمسجد كوفه(1)
جايگاه اين مسجد در روايات نشانگر اهميت آن مىباشد. مسجد كوفه يكى از چهار مسجد مهم جهان اسلام است كه محل عبادت و اقامه نماز انبياى الهى، امامان معصوم و حضرت مهدى عليهمالسلام مىباشد. ثواب اقامه نماز در آنجا برابر حج و عمره مقبوله مىباشد.مكانهاى مهم مسجد كه جامعيت و گستردگى بهرهورى از مساجد را بيان مىكند، به شرح زير مىباشد:
1. دكة المعراج: در شب معراج پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم جبرئيل امين به آن حضرت فرمود: مىدانى كجايى، الآن مقابل مسجد كوفه مىباشى، پس پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم فرمود: جبرئيل از خداوند اذن بخواه تا در آن جا دو ركعت نماز اقامه نمايم از خداوند اذن طلب نمود، آنگاه خداوند اجازه دادند، فرود آمد، دو ركعت نماز در وسط مسجد اقامه نمود. اين محل به دكة المعراج معروف گرديد. 2. دكة القضاء: محل قضاوتهاى حضرت امير المؤمنين عليهالسلام مىباشد، در حقيقت محل قوه قضائيه حكومت علوى مىباشد. 3. بيت الطشت: محل ظهور و بروز كرامت علوى و حفظ شخصيت و آبروى دختر مسلمان، بوسيله قضاوت امير المؤمنين عليهالسلام مىباشد. 4. محل رفت و آمد ملائكه: بيان شده كه هر شب شصت هزار عرشى به1.مفاتيح الجنان.
7. مقام جبرئيل امين عليهالسلام
8. مقام زين العابدين عليهالسلام
9. مقام حضرت نوح عليهالسلام
10. دكه امام صادق عليهالسلام
11. مقام آدم و قبول توبه او بواسطه توسل به خامس آل عبا كه معروف به باب الفرج مىباشد.
مكانهاى مسجد، مقامات و اعمال تاريخ مساجد در اديان الهى از زمان آدم ابوالبشر تا خاتم النبيين عليهمالسلام و استمرار آن تا امروز، بسيارى از مطالب، كاربردها و تأثير گذارى خانههاى خدا را در فرهنگ وحى و اديان الهى بيانگر مىباشد. مسجد الاقصى و مسجد قبا در فصلهاى يازدهم و دوازدهم مطرح شدهاند. پيامها:1.بحارالانوار،ج20،ص147.
1. وجود استوانهها و مكانهاى خاص در مسجد الحرام و مسجد نبوى و مسجد كوفه و اطراف آنها، بيانگر ابعاد مختلف بهرهورى از مساجد در فرهنگ اسلام و درس دادن به همه كسانى است كه آن رسول اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم و امامان معصوم عليهمالسلام در هدايتگرى خود، الگوى كامل خويش قرار مىدهند.
آرى؛ اين جامعيت در بهره ورى از خانههاى خدا اگر تحقق يابد، بايد تمام مراجعين به مساجد با خدا انس بگيرند. مسلمين پنج وعده نماز واجب را در خانههاى خدا اقامه مىنمايند تا موجب شود، جامعه و مردم به سوى تقوى و ياد خدا گرايش بهترى پيدا نمايند، تخلفات و عصيانها كم گشته، مشكلات با رعايت حق و عدالت حل شود، افراد با ياد خدا حكم كنند تا مظلومين و محرومين به حقوق خود رسيده، فقرا و مساكين را مورد عنايت و دستگيرى قرار گيرند.
2. جامعيت مساجد براى جذب اقشار مختلف بايد به وسيله، مديران كه امام جماعت و هيئت امنا مىباشند، بسترسازى و تحقق يابد.
3. مساجد و مكانهاى مختلف آن نشانگر توجه به نيازهاى مردم در ارتباط با خانه خدا و رهبرى دينى در جهات فردى، خانواده و حكومت مىباشد.
4. مسلمين بايد جهت اقامه نماز واجب و نافله به سيره پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم توجه نمايند كه آن حضرت چگونه در مسجد و جبهههاى جنگ اين ركن اساسى دين را اقامه مىنمود.
5. مسلمانان وظيفه دارند با حضور در مسجدها، نمازهاى يوميه را با جماعت اقامه نموده و با آرمانهاى خدا و رسول، قرآن و عترت بيعت نمايند.
6. مسئولين نظام اسلامى و مردم، بايد افراد داخلى و خارجى را كه انس با مساجد و اسلام و عبادت و نماز ندارند، با بهانههاى ديدار، آنان را وارد صحنههاى پر جاذبه مانورهاى دينى بنمايند تا از اين طريق فرهنگ سازى و ترويج و تبليغ صورت پذيرد.
7. مديران مساجد بايد آن گونه مساجد را آباد نمايند كه محل رفت و شد ملائكه گردد و مورد عنايت خاص خداوند شود.
فصل چهاردهم
مـحـل آغـاز جـهـاد
مسجد كه عبادتگاه مسلمين است، محل مبارزه با بتها و شيطانهاى درون و برون مىباشد. مكان ويژهايى در مسجد به نام محراب، بيانگر سنگر فرماندهى است.
محراب به دو معنا آمده است:
1. محراب محل مبارزه مىباشد، چون عابد در محراب به جهاد اكبر مىايستد تا با خواستههاى نفسانى و سركش مبارزه نموده و روح عبادت را در نفس خويش حاكم نمايد.
2. محراب به بالاى مجلس هم گفته مىشود، لذا محراب در صدر مجلس قرار مىگيرد. در بنى اسرائيل محراب بالاتر از سطح معبد قرار مىگرفته است، همانطور كه سنگر فرماندهى در جبههها و كشور، وجود مغز و عقل انسان مىباشد، در صدر قرار دارد.
محراب، اسم مكان براى جنگ و مبارزه مىباشد، لذا آن فردى كه به اقامه نماز مىايستد، بايد با همه خدايان دروغين در نبرد بوده و از شرك و
در فلسفه آفرينشِ عبادت الهى، معرفت او بيان شده است، لذا مسجدها كلاس و دانشگاه معرفت حق است كه بهترين جلوهها و نمادهاى عبادت به صورت نماز جماعت در آنها اقامه مىگردد. سازندگىها در پرتو جهاد اكبر؛ يعنى مخالفت با خواستههاى نفسانى، مثل: كسى كه روزه مىگيرد، با درخواستهاى نفس خود كه خوردن، آشاميدن، ميل جنسى و موارد ديگر هست، مبارزه و مخالفت مىنمايد. استمرار روح بندگى و تسليم با تداوم جبهه جهاد اكبر مساوى است؛ زيرا اگر اين جهاد تعطيل شود، معرفت و عبادت، تسليم واطاعت هم چراغش خاموش خواهد شد.
üمساجد و جبهههاى جنگ در تاريخ صدر اسلام، زمان پيامبر اعظم و امامان معصوم عليهمالسلام ، مسجد جايگاه رفيعى داشته كه برگزيدگان الهى در هر جايى مدتى استقرار مىيافتهاند، مكانى را به عنوان محل عبادت يا مسجد تعيين مىنمودهاند. حضور در خانه خدا در تمام احوال مورد عنايت و توجه آنان بوده است.1.ذاريات(51):56.
نقش سازندگى مسجد براى آمادگى رزمى و روحيه گرفتن رزمندگان در نماز جماعت جبهههاى نبرد، در طول هشت سال دفاع مقدس براى ما كه سالها در آن حضور داشتيم، پوشيده نمىباشد. فرماندهان و سربازان همه با شنيدن صداى ملكوتى اذان از سنگرها به سوى برگزارى نماز جماعت آماده مىشدند، وجود روحانيون و امامان جماعت، معنويت ديگرى را در رزمايش و نبرد نشان مىداد.
حضرت پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم ، مسائل جهاد با دشمنان و طرح كيفيت جبهههاى نبرد حق عليه باطل را در مسجد و جمع مسلمين مطرح مىنمود، مشاوره و حركتهاى جهادى و شكلگيرى غزوه بدر، احد و خندق در
به گزيده مفهومى و زبان حال آن داستان مىپردازيم:
آنگاه كه رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم از جبهه جنگ با دشمنان برون برگشتند، به اصحاب فرمود: حال براى جهاد اكبر آماده شويد. همه تعجب كردند. مگر اين نبرد ما چه بود؟ حضرت فرمود: مبارزه با هواهاى نفسانى، كسب و حفظ اخلاص و تقوى، نگه دارى فضايل آن جهاد فى سبيل اللّه كه با دشمنان اسلام محقق گرديد، با جهاد اكبر پايدار و ماندگار مىگردد.
مسجد محل برنامه ريزى دقيق، هوشيارى و دقت در مقابل همه دشمنان حق مىباشد، بايد در اين سنگر الهى همه ابزارها و توانها، استعدادها و انديشهها به كار گرفته شود تا مسلمانان بتوانند در مقابل دشمنان داخلى و خارجى خود و معبود خويش، دفاع و مقابله نمايند. يكى از سنگرهاى مهم نبرد حق عليه باطل از جهت فرهنگى، اعتقادى و زدودن شبهههاى اعتقادى، مسجد است. لذا شاگردان اهل بيت عليهمالسلام در كنار كرسى درس آنان در مسجد دانش را آموختند، آنگاه در مسجدها دفع شبهه نموده و اصول اعتقادى و فروع فقهى اسلام را بيان نمودند؛ چون ابن هشامها و ابان بن تغلبها. مسجدها محل تربيت و آموزش مسائل دينى، تفسير و بيان
لذا دشمنان اسلام در روزهاى اول براى آغاز اين مبارزه و هجوم فرهنگى در قالب منافقين، مسجدى را در مقابل مسجد تقوى كه قبا بود، بنا نمودند، لذا خداوند دستور تخريب آن را صادر نمود، چون بر مبناى باطل و دشمنى با اسلام بنا شده بود.
از زمانى كه آدم ابوالبشر آفريده شد. بين فرزندانش قابيل و هابيل نبرد آغاز گرديد و تا كنون اين نبرد ادامه دارد. همچنين جهاد اكبر كه مبارزه با خواستههاى نفسانى است، هميشه قبل از جهاد اصغر مىباشد؛ زيرا اول قابيل در جهاد اكبر شكست مىخورد، آنگاه برادر خويش را به شهادت مىرساند. اگر در جهاد اكبر پيروز مىشد، بخل و حسادت نسبت به قبولى قربانى برادر در دلش محقق نمىشد. اگر او سخاوت و اخلاص را در قربانى به محضر خداوند عملى مىنمود، اين حادثه تلخ تاريخى براى اولين دفعه تحقق نمىيافت كه خون بى گناهى بوسيله ستم گرى ريخته شود. پس جهاد اكبر پيش نياز همه سازندگىها و كمالات است. اگر آن محقق نگردد، راه و دروازه به روى همه بديها بازگشته، انسان در مفاسد و رذايل سقوط نموده، سرانجام جهنم و عذاب الهى او را فرا مىگيرد، آنگاه راه نجات و فرارى
2. در خانه خداوند حكم جهاد اكبر و اصغر را بيان كردن، تأثير گذارى بيشترى را همراه با ياد خداوند دارا مىباشد.
3. مسجد محل مبارزه با هواهاى نفسانى و شيطانى است، محرابش سنگر فرماندهى جهاد اكبر و اصغر مىباشد.
4. مساجد بايد دافع و رافع مشكلات مسلمين، در جبهههاى اعتقادى، اخلاقى، سياسى و حكومتى باشد. درمان مشكلات نموده و پيشگيرى از حوادث نمايد.
فصل پانزدهم
عـهـد و پـيـمـان الـهـى
حكم الهى در فقه آل محمد صلىاللهعليهوآلهوسلم بر آن مىباشد كه مسجدها بايد از هرگونه آلودگى، پاك و تميز باشد. مساجد بايد از وجوديتها، شرك، كفر و نمادهاى آنها منزّه باشد. تأخير شستشوى ظاهرى آن جايز نيست، نجس نمودن آن حرام و پاك كردن آن واجب فورى مىباشد. همچنين تميز كردن مساجد از گرد و غبار و هرگونه آلودگى ظاهرى و باطنى، مأموريت الهى است.
در عظمت خدمت رسانى به مسجد، همين بس كه مأموران طهارت و نظافتِ خانه الهى، حضرت ابراهيم و اسماعيل عليهماالسلام معين مىگردند.
«وَ عَهِدْنا اِلى اِبْراهيمَ و إِسْماعيلَ أَنْ طَهِّرا بَيْتى لِلطّائِفينَ وَ الْعاكِفينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُود(1)؛ ما با حضرت ابراهيم و اسماعيل عليهماالسلام عهد بستيم كه خانه مرا براى مهمانان طواف كننده، معتكف، اهل ركوع و سجده، پاك و طاهر نمايند».
1.بقره(2):125.
حضرت پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم در مورد دقت در نظافت و احترام خانههاى خدا سفارش فرمودند:«تَعَاهَدُوا نِعَالَكُمْ عِنْدَ أَبْوَابِ الْمَسْجِدِ(1)؛ در پيش درب مسجد، كفشهايتان را (نسبت به آلودگى) بررسى كنيد».
حضرت امام رضا عليهالسلام در مورد مقام و جايگاه نظافت كنندگان مساجد در آخرت مىفرمايد:«يُحَدِّثُ عَنْ أَبِيهِ أَنَّ الْجَنَّةَ وَ الْحُورَ لَتَشْتَاقُ إِلَى مَنْ يَكْسَحُ الْمَسْجِدَ أَوْ يَأْخُذُ مِنْهُ الْقَذَى(2)؛ بهشت و حوريان بهشتى مشتاق كسى هستند كه مسجد را تميز كند يا آلودگىهاى آن را بگيرد».
پيامها:
1. مسلمين در هر موقعيت و مقامى هستند، خدمتگزارى در مساجد را بايد افتخارى الهى براى خود بدانند.
2. هركس لياقت توفيق خدمت در مساجد را نمىيابد؛ زيرا ويژه خاصان درگاه الهى است.
3. بهشتيان عاشق مشتاق ديدار خادمان مسجد هستند.
4. بايد براى نظافت و پاكى مساجد، پيشگيرى و درمان را جدى گرفت.
1.وسائل الشيعه،ج3،ص504.
2.مستدرك الوسائل، ج3،ص385.
فصل شانزدهم
كـلاس پـرورش و آمـوزش
از صدر اسلام، مساجد مركز سازندگى، اعتقادى و ايمانى، عملى و كاربردى، عبادت و نيايش، پرواز و رسيدن به كمالات انسانى بوده است.
مسجد محل آموزش قرآن، حديث و فقه و دانشهاى ديگر مىباشد. حتى رسول گرامى اسلام صلىاللهعليهوآلهوسلم از اسيران با سواد خواستند؛ هركس خواندن و نوشتن را آموزش دهد. او را آزاد مىنمايند. اين مأموريت پيامبر از جانب خداوند مىباشد؛ زيرا كه تعليم كتاب و حكمت، تزكيه و تربيت از كارهاى عمومى همه برگزيدگان الهى و انبياى عظام بوده است كه همان پرورش و آموزش مىباشد. مسجد نبوى مركز خطابهها و سخنرانىهاى پيامبر صلىاللهعليهوآلهوسلم و فرزندان معصومش بوده كه آنان اوصياى بر حق آن نبى مكرم اسلام مىباشند، اصحاب پيامبر و شاگردان امامان معصوم عليهمالسلام كرسى درس و فتوى در مسجد نبوى داشتهاند. حضرت امام صادق عليهالسلام به ابان بن تغلب مىفرمايد: دوست دارم شما در مسجد بنشينيد و فتوى دهيد.
شاگردان مكتب وحى در شهرهاى مدينه، كوفه، بصره و... داراى كرسى
مسجد محل آموزش دين و ديندارى مسلمانان و واردين به اسلام بوده است. عبداللّه بن مكتوم كه نابينا بود از طرف پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم امام جماعت موقت مسجد النبى منصوب و آموزش قرآن را در آن مسجد عهدهدار شد. اذانگوى آن حضرت، سخنران و خطيب مسجد در غياب آن رسول الهى بودند.
عبداللّه بن رواحه؛ جانشين پيامبر در امامت جماعت مسجد نبوى و چهره فرهنگى و سردار جنگى بود كه خدماتش در آن خانه خدا فراموش شدنى نمىباشد.
üداستانى عبرتانگيز حضرت امام صادق عليهالسلام مىفرمايد: شنيدم كه پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم صبح به مردم درود فرستاد. پس به جوانى در مسجد نظر نمود. در حالى كه او سر مىجنبانيد و سرش پايين افتاده، رنگش زرد شده، جسمش لاغر گشته، چشمانش فرو رفته بود.پس پيامبر براى او فرمود: اى فلانى چگونه صبح كردى؟
گفت: اى رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم ! در حال يقين و باور كامل صبح كردم.
حضرت رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم از گفتار او تعجب نمود. آنگاه فرمود: براى هر يقينى حقيقتى است، پس حقيقت يقين شما چيست؟
آن مرد گفت: همانا اى رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم ، آن كسى كه مرا محزون نمود و شب مرا بيدار نگه داشت در حالى كه مسير گلويم را تشنه نمود، جانم را از دنيا و آنچه در آن است، جدا نمود تا اين كه به عرش پروردگارم نظر كردم، حساب رسى آماده شد و مردم براى آن حساب محشور شدند و من در ميان آنان بودم، گويا به اهل بهشت نظر مىكردم كه در بهشت مورد بهره مندى از نعمتها بودند، در حالى كه يكديگر را مىشناختند و بر تختها تكيه زده بودند و گويا اين كه به اهل آتش نظر مىكنم، در حالى كه آنان در عذابند، شيون و فرياد مىزنند، گويا اكنون صداى فرياد آتش را مىشنوم، در اطراف گوشهايم دور مىزند.
پس پيامبر صلىاللهعليهوآلهوسلم براى اصحابش فرمود: اين بندهايى است كه خداوند، دلش را به ايمان نورانى نموده است، سپس براى او فرمود: آن حالت را همراه خود نگهدار.
جوان گفت: اى رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم ! خدا را برايم بخوان تا شهادت با تو روزيم گردد.
پس رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم دعا نمود، آنگاه طولى نكشيد كه در بعضى از جنگها با پيامبر خارج شد، سپس بعد از نفر نهم به شهادت رسيد و دهمين
2. مساجد امروز بايد دانشگاه آموزش دين اسلام باشد.
3. مساجد بايد محل تربيت و سازندگى انسانها گردد.
4. مساجد بايد محل آموزش قرآن و تفسير و احاديث باشد.
5. متوليان مساجد بايد اين مكان مقدس را تبديل به پايگاه پاسخ و رفع و دفع شبهات اعتقادى و عملى اسلام نمايند.
6. امامان جماعت بايد از اذانگويى تا اقامه نماز و از تلاوت تا تزكيه و تعليم
1.كافى، ج2،ص53. 2.جمعه(62):3.
7. مسجد محل كشف و شهود، عرفان و معرفت زدودن موانع و حجابها مىباشد.
8. انسان حالات خاص را نبايد نقل كند، حضرت رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم اسم آن فرد را ذكر نكرده؛ زيرا همه او را نشناسند.
9. گمنام در كمالات حافظ اين گونه منافع در دنيا و آخرت مىباشد.
فصل هفدهم
مـسـاجـد شـعـائر الـهـى
شعائر جمع شعيره به معناى نشانه مىباشد. شعائر الهى انواع و مراتبى دارد كه عبارتند از: مكانى، زمانى، كلامى و فردى؛
1. افرادى كه در مقام قرب الهى جاى گرفتهاند چون انبيا و شهدا از مصداق شعائر الهى هستند.
2. سخنان و الفاظى كه تقدس خاص دارد، چون قرآن از مصداق شعائر كلامى هستند.
3. زمانهايى كه تعلق ويژه به خداوند دارند، چون شب قدر، عيد فطر و قربان از شعائر الهى محسوب مىگردند.
4. مكانهاى مقدسى كه اختصاص ويژه به خداوند دارند؛ چون مساجد، حرم مقامات معصوم، صفا و مروه، عرفات، مشعر، منى و... از مصداقهاى نشانههاى خداوند هستند.
حال؛ جايى كه صفا و مروه و قربانى حاجى در ايام حج از شعائر الهى است. پس مساجد به طريق قرينه اولويت از مصداق ظاهر و بارز شعائر الهى
خداوند در مورد شعائر الهى در قرآن مىفرمايد:
«وَ مَن يُعَظِّم شَعائِرَ اللّه فَاِنَّها مِن تَقوَى القُلُوب(1)؛ كسى كه نشانههاى دين را احترام نمايد. آن علامت تقواى دلهاى آنهاست». «وَ الْبُدْنَ جَعَلْناها لَكُمْ مِنْ شَعائِرِ اللّهِ(2)؛ شتر قربانى را براى شما از نشانههاى خدا قرار داديم». «إِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللّهِ(3)؛ همانا صفا و مروه از نشانههاى الهى مىباشد».حضرت امير المؤمنين عليهالسلام مىفرمايد:
«مَن وَقَّرَ مَسجَدا لَقَي اللّهَ يَومَ يَلقاهُ ضاحِكا مُستَبشِرا وَ أَعطاهُ كِتابُهُ بِيَمينِهِ(4)؛ هركس حرمت مسجد را حفظ كند، خدا را در روز قيامت با چهره ايى خندان و شادمان ملاقات مىكند و خداوند نامهاش را به دست راستش مىدهد».حضرت امام صادق عليهالسلام در مورد مأموريت مسلمانان جهت بزرگ شمردن مساجد مىفرمايد:
«إِنَّمَا أُمِرَ بِتَعْظِيمِ الْمَسَاجِدِ لِأَنَّهَا بُيُوتُ اللَّهِ فِي الْأَرْضِ(5)؛ همانا مأموريت است كه مساجد مورد احترام قرار گيرند، براى اين كه آنها خانههاى خداوند در زمين است».1.حج(22):32. 2.حج(22):36. 3.بقره(2):158. 4.بحار الانوار، ج84، ص16. 5.وسائل الشيعه،ج5،ص297.
پيامها:
1. حفظ حرمت و احترام به مساجد، وظيفه همه مسلمين است.
2. مساجد با احكام ويژهاش از مصداقهاى روشن نشانههاى خداوند مىباشد.
3. محترم شمردن مسجد، همان احترام نمودن به خداوندى مىباشد كه صاحب خانه است.
فصل هجدهم
حضور زنان در مسجد
از زمان انبياى سلف خاصه حضرت مريم، مادر حضرت عيسى عليهالسلام حضور زنان در محل عبادت الهى، كليسا و مسجد كه محل تربيت، بازسازى، پرواز و معراج انسان به سوى حق مىباشد، به گونهايى مطرح بوده كه قرآن داستان آن را اين گونه بيان مىنمايد. همسر عمران مىگويد:«رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ ما في بَطْني مُحَرَّراً فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنْتَ السَّميعُ الْعَليمُ(1)؛ پروردگارم، آنچه در شكمم دارم، براى تو نذر مىنمايم، (تا در خانه خدا بيت المقدس خدمتگزار باشد)، آزادهايى را از من قبول نما».
«فَلَمّا وَضَعَتْها قالَتْ رَبِّ إِنِّي وَضَعْتُها أُنْثى وَ اللّهُ أَعْلَمُ بِما وَضَعَتْ وَ لَيْسَ
الذَّكَرُ كَالْأُنْثى وَ إِنِّي سَمَّيْتُها مَرْيَمَ وَ إِنِّي أُعيذُها بِكَ وَ ذُرِّيَّتَها مِنَ الشَّيْطانِ
الرَّجيمِ(2)؛ زمانى كه فرزندش متولد گرديد، گفت: خدايا او دختر است،
خداوند در جواب فرمود: خداوند داناتر به تولد مىباشد، پسر مثل دختر
نيست و (خداوند مىگويد) من نام او را مريم مىگذارم، (مادر حضرت مريم
1.آل عمران(3):35تا37.
2.همان،36.
آنگاه خداوند فرمود:
«فَتَقَبَّلَها رَبُّها بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَ أَنْبَتَها نَباتاً حَسَناً وَ كَفَّلَها زَكَرِيّا كُلَّما دَخَلَ عَلَيْها زَكَرِيَّا الْمِحْرابَ وَجَدَ عِنْدَها رِزْقاً(1)؛ آنگاه پروردگارش آن نذر را به نيكويى قبول كرد و او را رشد نكويى عنايت نمود و كفالت او را ذكريّا پذيرفت، هر زمانى كه حضرت ذكريا بر مريم كنار محراب وارد مىشد، نزد حضرت مريم غذايى را مىيافت». «قالَ يا مَرْيَمُ أَنّى لَكِ هذا قالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِ اللّهِ إِنَّ اللّهَ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ(2)؛ حضرت ذكريا مىگويد: اى مريم! چگونه اين براى توست، مريم فرمود: آن از نزد خداوند است، همانا خداوند هركس را بخواهد، بدون حساب روزى مىدهد».آنچه كنار محراب قرار مىگرفته طبق روايات شيعه و سنى يك نوع ميوه بهشتى كه در غير فصلش به فرمان خداوند كنار محراب حاضر مىشده است.
اين مريمِ قرآن است كه در مسجد و معبد پرورش مىيابد و خدمتگزار آن مكان مىگردد. آنگاه پيامبر الهى حضرت عيسى عليهالسلام در دامن چنين مادرى، به صورت خارق العاده متولد مىگردد كه براى هميشه آن مادر و فرزندش آيتى از نشانه قدرت الهى است.
1.همان،37. 2.همان.
حضرت فاطمه عليهاالسلام كوثر قرآن كه منزلش در كنار مسجد نبوى مىباشد. حضورش در مسجد به مناسبتهاى عبادى و سياسى، نقش آفرينى ولايى، خطبه خوانى، پرستارى و دفاع از مقام رسالت و ولايت، بيانگر جامعيت سيده نساء العالمين مىباشد. جايگاه اولين زن مسلمان، آن الگوى كامل، در آيات بىشمارى از قرآن روشنگر مقام و شأن و منزلت حضرت فاطمه عليهاالسلام مىباشد كه اين اختصار را جاى بحث و بررسى نيست.
üباب النساء
درب ويژه بانوان در كنار مسجد نبوى، دليل بر حضور زنان در مسائل مختلف حكومتى است.
حضور زنان در صحنههاى گوناگون سياسى، اجتماعى، نظامى، دفاعى، پرستارى و آب دادن به رزمندگان شاهدى بر نقش مؤثر و فعال آنان در احياى فرهنگ دينى مىباشد. مثل حضور در نمازهاى جماعت، جمعه، عيدين مىباشد.
درب ورود و خروج اختصاصى جهت خانمها دليل بر توجه به حفظ حرمت و عفت آنان دارد؛ پس وجود زنان قهرمان و فعال در تاريخِ سرنوشت ساز اسلام، بر كسى پوشيده نيست.
اگرچه زنان وظيفه حضور در بعضى صحنهها را ندارند، ولى اگر شركت نمايند، چون مردان به فضيلتها نايل گشته و كسب كمالات مىنمايند.
حضرت رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم فرمود:«إِذَا اسْتَأْذَنَتْ أَحَدَكُمْ امْرَأَتُهُ إِلَى الْمَسْجِدِ
2. شواهد تاريخى و سيره بيانگر نقش زنان در تاريخ مسجد است.
3. حال كه زنان حضور دارند، بايد غيرت مردها شعله ور گردد تا بسيج عمومى و خانوادگى به مساجد محقق گردد.
4. زنان در هدايت مردها و فرزندان، جهت حضور در مساجد نقش مؤثرى داشته و دارند.
1.مستدرك الوسائل، ج3،ص446.
فصل نوزدهم
جـايـگـاه دلدادگـان الـهـى
هر عاشقى در عشق بازى خويش زمان و مكانى را انتخاب مىنمايد كه در آن ظرف بتواند، وظيفه خويش را در قبال معبودش محقق نمايد. خداوند بزرگ كه معشوق حقيقى همه انسانهاى دلباخته مىباشد، پيام مىدهد، من در پنج وعده زمانى در خانهام، بستر را براى ارتباط شما آماده نمودهام، اين دعوت الهى است از بندگانش بسوى مساجد. اگر مىخواهيد با او سخن بگوييد، مناجات و دعا بخوانيد، اگر اراده نموديد كه او با شما سخن بگويد، قرآن تلاوت نماييد. لذا مساجد، خانه خدا براى بيداردلان و انديشمندان الهى مىباشد تا در اين سراى، خويشتن را به رنگ و نور او مزيّن نمايند.
حضرت رسول اكرم صلىاللهعليهوآلهوسلم در اين باره مىفرمايد: «سَبْعَةٌ يُظِلُّهُمُ اللَّهُ فِي
ظِلِّهِ يَوْمَ لا ظِلَّ إِلاّ ظِلُّهُ إِمَامٌ عَادِلٌ وَ شَابٌّ نَشَأَ فِي عِبَادَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ
رَجُلٌ قَلْبُهُ مُتَعَلِّقٌ بِالْمَسْجِدِ اِذا خَرَجَ مِنْه(1)؛ هفت نفرند كه خداوند آنان را در
زير سايه خود قرار مىدهد، روزى كه سايه ايى غير سايه (رحمت و عنايت
1.وسايل الشيعه،ج3،ص482،ح5.
خارج شدن از منزل در حالى كه انسان دل داده خدا گشته از وابستگى جلوههاى دنيا جدا شده، خويشتن را به مسجد و عبادتگاهى كه خانه خداست مرتبط نموده تا خود را به كمالى بزرگ رساند كه با استمرار آن، دل خانه خدا گردد، وجودش جلوه او گشته، اعضا و جوارحش رنگ الهى و خدايى گيرد، جز به او نيانديشد و بدون رضايت او كارى نكند، اين جاست كه گويند مسجد، دانشگاه الهى و براى متخلّق شدن به اخلاق خداوندى است.
پيامها: 1. ارتباط با مسجد، ارتباط با خداست.2. در مسجد، يافتههاى عقل، به باور دل تبديل مىگردد.
3. با حضور در مساجد، انسان زير سايه رحمت الهى در دنيا و آخرت قرار مىگيرد، در اين صورت ديگر غم و غصهايى ندارد و از عذاب الهى در امان مىباشد.
فصل بيستم
شـكـايـات مـسـاجـد
هر وجودى در نظام هستى، نقش ويژه خود را دارا مىباشد. خالق جهان هستى كه در وحى آسمانى خود در طول تاريخ اديان الهى معابد و مساجد را مهمانخانه خويش و خانه خود براى بندگانش قرار داده است، انتظار دارد، آنان كه اظهار بندگى مىنمايند، در جهت عمران و حضور در مساجد به صورت فعال شركت نمايند.
با توجه به جايگاه مسجد در نزد خالق هستى، اگر كسى توجه به دستور و وحى الهى ننمود، بايد از جانب صاحب خانه بازپرسى و بازخواست گردد، لذا در متون اسلامى ما از حضرت پيامبر اعظم و امامان معصوم عليهمالسلام رواياتى مبنى بر شكايت مساجد در محضر خداوند از مردم به ويژه همسايگان آن وجود دارد. چرا به عمران و آبادى آنها توجه نمىشود؟ هم چنين، قرآن و عترت و علما، به محضر خداوند سبحان شكايت مىنمايند كه چرا مردم آنان را مهجور نمودند و از آنها جهت تربيت و نجات و سازندگى خويش و اجراى دستورات الهى استفاده ننمودند؟
حضرت رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم فرمود: «يَجِيءُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ثَلَاثَةٌ يَشْكُونَ الْمُصْحَفُ وَ الْمَسْجِدُ وَ الْعِتْرَةُ(1)؛ سه دسته روز قيامت شكايت مىكنند، قرآن مسجد و عترت».
«يَقُولُ الْمُصْحَفُ يَا رَبِّ حَرَّفُونِي وَ مَزَّقُونِي(2)؛ قرآن مىگويد: اى پروردگارم مرا تغيير دادند(تفسير به رأى نمودند) و مرا پراكنده نمودند».
«وَ يَقُولُ الْمَسْجِدُ يَا رَبِّ عَطَّلُونِي وَ ضَيَّعُونِي(3)؛ مسجد مىگويد: اى پروردگارم، مرا تعطيل كردند و ضايعم نمودند».
«وَ تَقُولُ الْعِتْرَةُ يَا رَبِّ قَتَلُونَا وَ طَرَدُونَا وَ شَرَّدُونَا(4)؛ و عترت مىگويد: پروردگارم! ما را كشتند، ما را دور نمودند و ما را پراكنده كردند».
حضرت امام صادق عليهالسلام مىفرمايد: «ثَلَاثَةٌ يَشْكُونَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ(5)؛ سه گروه به محضر خداوند عزيز و بزرگ شكايت مىنمايند».
«مَسْجِدٌ خَرَابٌ لَا يُصَلِّي فِيهِ أَهْلُهُ(6)؛ مسجد خرابى كه اهل آن در آنجا نماز اقامه نمىكنند». چون نماز اقامه نمىكنند، آن مسجد خراب است؛ زيرا آبادانى مسجد و احياى آن در گرو اقامه نماز مىباشد.
«وَ عَالِمٌ بَيْنَ جُهَّالٍ(7)؛ و دانشمندى كه بين جاهلان است» از دانش او بهره نمىبرند. شكايت مىكند كه مرا مهجور نمودند.
«وَ مُصْحَفٌ مُعَلَّقٌ قَدْ وَقَعَ عَلَيْهِ الْغُبَارُ لَا يُقْرَأُ فِيهِ(8)؛ و قرآنى كه بدون استفاده
مانده، گرد و خاك بر آن نشسته، خوانده نمىشود».قرآن به خاطر هجرانش
1.وسايل الشيعه، ج3، ص484،ح2.
2.همان،ح1.
حال توجه كنيم؛ اگر كلاس الهىِ مسجد، همراه قرآن و عترت اهل بيت، همه با هم روز قيامت به محضر حضرت حق عليه ما شكايت كنند كه ما مسلمانان با آنها اين گونه رفتار كرديم، چه جوابى خواهيم داشت؟
پيامها: 1. مسلمين بايد به حسب وظيفه با مساجد و قرآن و علما به گونهايى برخورد نمايند كه از جانب صاحب خانه مورد تشويق و شفاعت قرار گيرند.2. بايد حقوق مسجد مراعات، حق آن ادا گردد.
3. بى توجهى به مسجد، بى اعتنايى به فرمان خدا و رسول و اهل بيت مىباشد.
4. افرادى كه مساجد را ترك مىكنند، تخريبگران خانههاى خداوند محسوب مىگردند.
فصل بيست و يكم
رسيدگى به محرومين
از زمان آن رسول اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم مسجد اميدگاه مستضعفين و مساكين، اسراء و در راه ماندگان بوده است. چون انسانهاى مؤمن و مسلمان كه داراى عقل و وجدان سالم بودهاند، در مسجد براى انجام واجبات دينى و مستحبات حضور مىيافتند، لذا نيازمندان براى رفع مشكل و نياز خود به آن جمع مراجعه و از آنان استمداد مىجستهاند. آنان با سخاوت و كمالاتى كه داشتهاند از باب «اِنَّمَا المُؤمِنونَ اِخوَة(1)؛ همانا مؤمنان برادر يكديگرند». و توجه به حديث شريف پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم كه فرمود:«مَن اَصبَح وَ لَم يَهتَمَّ بِاُمورِ المُسلِمين فَلَيسَ بِمُسلِم(2)؛ كسى كه صبح نمايد در حالى كه توجه به كارهاى مسلمانها ننمايد، مسلمان نيست».
وظيفه همه مسلمين، توجه كردن عملى و رفتارى به مشكلات و حل آنها براى برادران خود مىباشد.
در مورد نذر روزه و وفاى به آن توسط خامس آل عبا عليهمالسلام و ايثار آن طعام در
1.حجرات(9):
2.محجة البيضا،ج4،ص405.
در ادامه خداوند مىفرمايد: آنان كه طعام را بخشيدند، فرمودند:
«لا نُريدُ مِنكُم جَزاءً و لا شكورا(2)؛ از شما پاداش و تشكر نمىخواهيم». در سيره و بيانات نبوى و امامان معصوم عليهمالسلام رسيدگى به مستمندان و محرومين در اولويت بوده تا آنجا كه درخواست كنندگان از محضر آنان محروم نمىشدند. حضرت امير المؤمنين عليهالسلام در ركوع انگشتر را صدقه مىدهد، حضرت زهرا عليهاالسلام گردبند، پردهها و اشيايى را فروخته و لباس عروسى را مىبخشد، اهل خانه حضرت على و زهرا عليهماالسلام افطار خويش را سه روز به مسكين و يتيم و اسير مىدهند. اينها نمونههايى از صدها مورد است كه سيره آنان را مشهود و روشن مىنمايد كه مساجد محل پاسخگويى به نيازهاى مردم و ايجاد تعادل و توازن اقتصادى مىباشد. پيامها: 1. بايد در جهت كاربرى و تأثيرگذارى مديران مساجد با ابعاد اقتصادى و1.انسان(76):8. 2.همان،9.
2. مساجد بايد پناه گاه محرومين و اميد آنان گشته و محل طرد آنان واقع نشوند.
3. كسانى كه توان اقتصادى دارند، بايد از مساجد و مسجدىها محروميتزدايى نمايند.
فصل بيست و دوم
حيات حقيقى كجاست؟
در انديشه حقيقى مقام معصوم بازدهى مساجد در حيات واقعى ارزيابى گرديده است. زمانى كه ماهى ماهيت حيات و استمرار زندگىاش در گروه آب مىباشد. انسان با ايمان زمانى داراى حيات واقعى است كه مرتبط با مسجد باشد.
مسجد؛ حياتبخشى است كه اصل انسانيت را در چهره ايمانى حفظ مىنمايد. چنانچه اگر ماهى را از آب بگيرى بى تابى مىكند تا جان دهد.
از علامتهاى ايمان آن است كه مسلمان بدون مسجد نمىتواند ادامه زندگى دهد، بىتابى مىكند روح و روانش آرام نمىگيرد، مگر بوسيله ورود به خانه خدا، خانه ايى كه انبياى الهى براى استمرار حيات خويش، آرامش جان و روح، رشد عقلانى و علمى در خانه معبود خويش به اعتكاف و عبادت پرداختند.
آب همه مواد غذايى را براى ماهى تأمين مىكند، گويا كه مسجد تمام نيازمنديهاى مادى و معنوى بشر را تأمين مىنمايد.
در يك تشبيه زيبا و روشن جملهايى نقل شده:«اَلمُؤمِنُ فِى المَسجِد، كَالسَّمَك فِى الماء وَ المُنافِقُ فِى المَسجِد كَالطِّيرِ فِى القَفَس(1)؛ مؤمن در مسجد مثل ماهى در آب و منافق در مسجد مثل پرنده در قفس مىباشد». تحليل و بررسى اين روايت، نكات و پيامهاى زيادى را مىتواند، به همراه داشته باشد.
پيامها:
1. مسجد رمز و اصل حيات و استمرار زندگى مؤمن مىباشد، چنان چه آب براى ماهى اين گونه است.
2. مسجد محل مانور عبادى انسان با ايمان است، چنان چه دريا براى ماهى اين گونه است.
3. مؤمن بدون مسجد مرده، جان خويش را از دست داده است و تحرك و پويايى ندارد.
4. منافقين و دشمنان اسلام، شياطين جنى و انسى در مسجد، كبوترهاى بال و پر بسته در قفس هستند كه قدرت مانور را از دست داده، بى حركت مانده، همانند مرده متحرك، ذليل و خوار، گرفتار عذاب الهى مىباشند.
1.كشف الخفاء،ج2،ص294،ح2689.
فصل بيست و سوم
آثـار اهـل مـسـاجـد
از آثار وجودى اهل مسجد و استغفار كنندگان و آبادگران مساجد؛ دفع و رفع عذاب الهى مىباشد. بلكه حضور آنان در مساجد موجب نزول رحمت حق تعالى مىگردد. مسجد در جايگاه خودش آنقدر مؤثر است كه مانع نزول قهر الهى، بلاهاى زمينى و آسمانى براى همه مردم مىشود.
üآثار مسجد در دنيا
حضرت امام باقر عليهالسلام از پدرانش عليهمالسلام نقل فرمود: «اِنَّ اللّهَ اِذا أَرادَ أَنْ يُصيبَ أَهلَ الاَرضِ بِعَذابٍ قالَ: لَولا الَّذينَ يَتَحابُّونَ فِّى و يَعمُرونَ مَساجِدى وَ يَستَغْفِرونَ بِالْاَسحار، لَولا هُم لِاَنْزَلْتُ عَذابى(1)؛ همانا خداوند زمانى كه اراده كرد عذابى به اهل زمين برساند، فرمود: اگر نبودند كسانى كه در مورد من محبت مىكنند و مسجدهايم را آباد مىنمايند و سحرگاهان استغفار مىكنند، عذابم را نازل مىكردم».
1.وسايل الشيعه،ج3،ص486،ح3.
üآثار اهل مسجد در آخرت
حضرت پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم در مورد آثار اقامه نماز صبح در مساجد فرمود:«اَلا بَشِّرِ الْمَشّائينَ فِى الظُّلماتِ اِلى المَساجد بِالنُّورِ السّاطِعْ يَومَ القيامة(1)؛ آگاه باشيد، به كسانى كه در تاريكى شب به سوى مساجد مىروند، به نور درخشنده روز قيامت بشارت دهيد».
حضرت رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم در وصيت هايش به اباذر غفارى مىفرمايد: «يا أَباذر إِنَّ اللّهَ تَعالى يُعطيكَ ما دُمْتَ جالِسا فِي المَسجِدِ بِكُلِّ نَفَسٍ تَنَفَّسْتَ دَرَجَةً فِي الْجَنَّةِ وَ تُصَلّي عَلَيْكَ الْمَلائِكَةُ وَ تَكْتَبُ لَكَ بِكُلِّ نَفَسٍ تَنَفَّسَتْ فيه عَشَرَ حَسَنات وَ يُمْحى عَنْكَ عَشَر سَيِّئاتِ(2)؛ اى اباذر؛ همانا تا زمانى كه در حال نشستن در مسجد هستى به هر نفسى كه تنفس مىنمايى، خداوند درجهايى در بهشت به تو عطا مىكند و ملائكه بر تو درود مىفرستند و به هر نفسى كه تنفس مىنمايى براى شما ده نيكى نوشته مىشود و از تو ده گناه محو مىگردد».
پيامها:
1. آبادگران مسجد، مقام ويژه شفاعت را دارا مىباشند.
2. اهل حضور در مسجد، لحظاتشان در خانه خدا عبادتى است كه قسمت بيشتر آثارش در دنيا پوشيده است.
3. وظيفه ماست، با حضور در مساجد، مانع نزول عذاب و موجبات نازل شدن باران رحمت و مغفرت الهى را بر زمين و دلهايمان فراهم سازيم.
1.وسايل الشيعه،ج3،ص516،ح1.
2.ميران الحكمة،ش8301.
فصل بيست و چهارم
خـانـه تـوبـه
يكى از اسما و صفات حسناى الهى توّاب مىباشد؛ يعنى توبهپذيرى خداوند سبحان نسبت به كسانى كه پشيمان گشته و خواستار بازگشت به محضر اويند: «وَ اللّهُ يُحِبُّ التَّوابين وَ يُحِبُّ المُتَطَهَّرين(1)؛ خداوند توبه كنندگان و پاك شدگان را دوست مىدارد».
يهود بنى قريظه با پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم و مسلمين عهد و پيمان جنگ امضا
نموده بودند. اما در سال پنجم هجرت در جنگ احزاب با مشركين مكه
همدست شدند، پيمان شكستند، خيانت نمودند. حضرت رسول
خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم بعد از جنگ خندق منطقه آنان را محاصره نمود. آنگاه بشير بن
عبد المنذر انصارى معروف به ابولبابه انصارى را به عنوان پيك خود به
قبيله بنى قريظه فرستاد تا پيامش را ابلاغ نمايد. اما او در مأموريت خويش
به حضرت رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم خيانت كرد. بر خلاف دستور عمل نمود،
دشمنى پيامبر را به آنان بيان و حكم جهاد و كشتن آنها را از طرف آن
1.بقره(2):222.
هر زمانى كه كار ضرورى داشت، او را باز مىنمود، سپس بعد از انجام كارش او را با طناب مىبست تا اين كه بعد از سه شبانه روز وحى الهى نازل شد. توبه او پذيرفته گرديد. حضرت فاطمه عليهاالسلام خبر دادند كه او را باز نمايند.
ابولبابه خبر داد: اگر توبه مرا خداوند پذيرفته است از رسولش مىخواهم مرا باز نمايد. پيامبر اعظم آمد، طنابها را باز كرد و اينگونه خانه خدا محل توبه انسان گنه كار گرديد. لذا براى هميشه تاريخ، ستون توبه يا ابولبابه انصارى در مسجد نبوى از جايگاه ويژه برخوردار گرديد. اين محل كه داراى ازدحام جمعيت مىباشد، روضة النبى نام دارد، بين منبر و مرقد شريف پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم بودهاست.
حضرت امام صادق عليهالسلام فرمود:
«ما بَينِ مَنْبَرى و قَبْرى رَوْضَةٌ مِنْ رِيَاضِ الْجَنَّةِ وَ مِنْبَرِي عَلَى تُرْعَةٍ مِنْ تُرَعِ الْجَنَّةِ(1)؛ حضرت رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم فرمود: بين منبر و قبرم باغى از بوستان بهشت است و محل منبرم بر دربى از دربهاى بهشت است». همچنين به احتمالى محل دفن حضرت صديقه طاهره، شهيده عالمه حضرت فاطمه زهرا عليهاالسلام مىباشد. اين مكان مقدس1.كامل الزيارات، ص 16، باب ثالث.
بعضى از مفسرين آيه ذيل را در مورد خيانت ابولبابه دانستهاند:
«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَخُونُوا اللّهَ وَ الرَّسُولَ وَ تَخُونُوا أَماناتِكُمْ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ(2)؛ اى كسانى كه ايمان آورديد به خدا و رسول نبايد خيانت نماييد و به امانتهايتان خيانت نكنيد، در حالى كه مىدانيد». اين اعمال شما كه پيام رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم را تحريف نماييد، خيانتى بزرگ مىباشد. در واقع اين عمل و رفتار زشت شما عليه خودتان مىباشد و تيشه به ريشه خود زدن است.1.رعد(13):8. 2.انفال(8):27.
پيامها:
1. بن بست در فرهنگ دينى ما وجود ندارد. نااميد بودن در محضر خداوند از گناهان محسوب مىگردد.
2. هميشه راه براى محبت با خداوند، برگشت به محضر او گشوده است.
3. مساجد از جهت محل توبه و عذر خواهى از محضر خداوند بهترين مكان مىباشد.
4. وجود وجدان سالم در انسان موجب بيداريش مىگردد، آنگاه او را از كرده خويش پشيمان مىنمايد.
فصل بيست و پنجم
فضيلت حركت به سوى مساجد
قدمها و حركتهايى در نظام هستى داراى ارزش حياتى بوده و جاويدان مىگردد كه در محضر خالق هستى، براى او در جهت او «انا لله و انا اليه راجعون» باشد. رهبران الهى در توصيف اين نظام ارزشى كه انسان به سوى خانه خدا حركت نمايد تا در مهمانى و زيارتش شركت نمايد.
بيانات روشنگر و هدايتگرى دارند كه شيفتگان طريق معبود آن را با تمام وجود استقبال و به آن افتخار مىنمايند.
حضرت امام صادق عليهالسلام فرمود:«مَن مَشى اِلَى المَسجِدِ لَم يَضِع رِجْلاً عَلى رَطبٍ وَ لا يابِسٍ اِلاّ سَبَّحتَ لَهُ الاَرضِ اِلَى الاَرَضين السّابِعَة(1)؛ كسى كه به سوى مسجد حركت نمايد، بر تر و خشكى قدم نمىگذارد، مگر اين كه زمين اول تا زمين هفتم براى او سبحان اللّه مىگويند».
آرى؛ همه موجودات هفت زمين ذاكر اويند، چه توفيقى از اين مقام بالاتر كه نظام وجود به نيابت او، به عبادت خدا مشغول هستند.
1.وسائل الشيعه، ج3، ص483.
حضرت رسول اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم مىفرمايد:«مَنْ مَشَى إِلَى مَسْجِدٍ مِنْ مَسَاجِدِ اللَّهِ فَلَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ خَطَاهَا حَتَّى يَرْجِعَ إِلَى مَنْزِلِهِ عَشْرُ حَسَنَاتٍ وَ مُحِيَ عَنْهُ عَشْرُ سَيِّئَاتٍ وَ رُفِعَ لَهُ عَشْرُ دَرَجَاتٍ(1)؛ كسى كه به سوى مسجدى از مساجد خدا حركت نمايد، آنگاه به خاطر هر قدمى كه برمى دارد تا به منزلش برگردد، ده نيكى براى اوست و ده بدى از او محو مىشود و براى او ده درجه بالا مىرود».
حضرت پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم فرمود:«وَ المَساجِدُ بُيُوتُ اللّه فَمَنْ سَعَى إِلَيْهَا فَقَدْ سَعَى إِلَى اللَّهِ وَ قَصَدَ إِلَيْهِ وَ الْمُصَلِّي مَا دَامَ فِي صَلَاتِهِ فَهُوَ وَاقِفٌ بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ(2)؛ و مسجدها خانههاى خداوند است، آنگاه كسى كه به سوى مسجدها تلاش كند، حتمى است كه به سوى خداوند كوشش نموده و قصد خداوند كرده است و نماز گزار تا مادامى كه در (نمازش آن حالت عبادى و عرفانى) هست، آنگاه او در محضر ويژه خداوند عزيز و بزرگ مىباشد».
خداوند سبحان براى رساندن انسانها به كمالات راههايى را بيان نموده است تا بندگانش هم چالشها را هموار نمايند، هم كرامت را بدست آورند.
يكى از راههاى كسب آن فضيلتهاى بزرگ حضور در مساجد است كه با كمترين كار براى انسان در نزد خداوند محقق مىگردد.
1.وسائل الشيعه،ج3،ص483،ح3.
2.من لا يحضره الفقيه،ج1،ص195.
üنورافشان روز قيامت
حضرت خاتم النبيين صلىاللهعليهوآلهوسلم در مورد نماز صبح در مسجد فرمود: «أَلَا بَشِّرِ الْمَشَّاءِينَ فِي الظُّلُمَاتِ إِلَى الْمَسَاجِدِ بِالنُّورِ السَّاطِعِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ(1)؛ هشدار؛ به كسانى كه در تاريكى شب به سوى مساجد مىروند به نورافشانى روز قيامت بشارت بدهيد».
پيامها:
1. مسلمين بايد براى يافتن عزت در پيشگاه الهى و رسيدن به محضر قرب او به سوى مساجد حركت نمايند.
2. مسلمانان براى رسيدن به پيروزى در مقابل دشمنان كفر و استكبار، نفاق و ظلم بايد با بسيج عمومى، در مساجد شركت نمايند تا در اين سنگر دفاعى و خدايى منسجم گشته از اسلام دفاع نمايند.
3. جهان اسلام اگر معرفت به ارزشهاى حضور در مساجد مىيافت، قدمى فراتر و همتى بزرگ را مبذول مىداشت.
4. توجه و تلاش به سوى مساجد موجب نورانيت انسانها در آخرت مىگردد.
5. اقامه نماز صبح در مساجد ويژگى خاصى را براى انسان ارمغان دارد.
1.وسائل الشيعه،ج1،ص381.
فصل بيست و ششم
مـسـجـد كـجـاسـت؟
مراد از مسجد و مساجد با استفاده از آيات و روايات و سيره چيست؟
1. كعبه.
2. مسجد الحرام.
3. مسجد الاقصى.
4. همه زمين.
5. اعضاى هفتگانه كه هنگام سجده روى زمين قرار مىگيرد.
6. زائر سراى الهى.
7. جايگاه ركوع و نفس ركوع.
8. محل سجده الهى، به خود سجده هم اطلاق شده است.
9. مكان اقامه نماز.
10. مكان اعتكاف و عمل اعتكاف.
11. مسجد؛ مكان عبادت.
12. مسجد؛ محلى براى تجمع مسلمين، جماعت و جمعه.
13. مساجد؛ خانههاى خداوند است كه جلوههاى كلامى و عملى بايد در خانهاش ظهور و بروز نمايد.
14. مسجد؛ محل كسب رضايت الهى است.
15. مسجد؛ محل بيان و اجراى احكام قضايى اسلام.
16. مسجد؛ محل بيان احكام عبادى و اخلاقى.
17. مسجد؛ محل خدمت رسانى به مردم.
18. مسجد؛ محل زيارت رهبرى.
19. مسجد؛ محل بيعت با رهبرى.
20. مسجد؛ محور وحدت مسلمين.
21. مسجد؛ جايگاه مانور عبادى در پنج وعده نماز جماعت.
22. مسجد؛ مهمانخانه الهى.
23. مسجد؛ محل نزول كرامت خدايى.
24. مسجد؛ محل رفت و آمد ملائكه.
25. مسجد؛ محل انس و محبت مسلمين و ديدار يكديگر.
26. مسجد؛ محل تلاوت قرآن،آموزش، قرائت، تفسير و بيان آن.
27. مسجد؛ محل اقامه قرآن و عترت.
28. مسجد؛ محل اظهار تولى و تبرى نسبت به دوستان و دشمنان.
29. مسجد؛ درب ورودى بهشت.
30. مسجد؛ محل توبه و بازگشت به خدا.
31. مسجد؛ محل اجابت دعا.
32. مسجد؛ محل پناه دادن خداوند.
33. مسجد؛ محل معراج ؛ پرواز به سوى خدا.
34. مسجد؛ خانه ايمان و تقوى.
35. مسجد؛ خانه و مجلس پيامبران.
36. مسجد؛ محل جهاد اكبر و برنامه ريزى جهاد اصغر مىباشد.
37. مسجد؛ جايگاه خشم منافقين و شياطين.
38. مسجد؛ محل حيات و زندگى مؤمنين.
39. مسجد؛ درب ولايت اهل بيت عليهمالسلام .
40. مسجد؛ پناهگاه مضطران لايق، (فاطمه بنت اسد مادر امير المؤمنين عليهالسلام جهت مولودش).
41. مساجد؛ خانههاى كسب عزت و عظمت مسلمين است.
42. مساجد؛ حافظ جامعه اسلامى از خطرات هجوم فرهنگى مىباشد.
43. مساجد؛ محل قبولى نمازهاست.
44. مسجد؛ زندان منافقين است.
45. مسجد؛ آنجايى است كه حوريان بهشتى مشتاق ديدار خدمتگزاران مساجد هستند.
46. همه بايد مساجد را احترام و تعظيم نماييم.
47. احترام مساجد، جايى است كه بايد مورد احترام و تعظيم مسلمانها قرار گيرد.
48. مسجد؛ محل ترك كارهاى دنيايى است.
49. مسجد؛ محل رسيدن به مقام قرب الهى است.
50. مسجد پناهگاه، بىپناهان مىباشد.
51. مساجد؛ محل پرورش و آموزش انسانها است.
52. مساجد؛ محل تمرين پيروى از رهبرى مىباشد.
53. جلو رفتن از امام جماعت موجب بطلان نماز مىگردد.
فصل بيست و هفتم
نقدى بر مساجد جهان اسلام و كشور
دانشمندان و علماى اسلام بايد جايگاه مسجد را در قرآن به صورت جامع براى مسلمين جهان بيان نمايند. اين روشنگرى بايد با محوريت وحى الهى، قرآن شريف، بيانات روشنگرانه پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم ، سيره عملى آن رسول الهى صلىاللهعليهوآلهوسلم ، احاديث مقامات معصوم، صورت پذيرد تا مساجد از عمران و آبادى ويژهايى در جهت بيان اسلام ناب محمدى صلىاللهعليهوآلهوسلم در ابعاد مختلف فردى، نظام خانواده، اجتماعى، سياسى، حكومتى با حضور همه اقشار مردم تحقق يابد.
امروز دشمنان اسلام همه مساجد جهان اسلام را به عنوان سنگر مبارزه مسلمين در مقابل خود ارزيابى نمىكنند. جاى بسيار افسوس و تأسف مىباشد؛ زيرا بسيارى از مساجد جهان اسلام تحت حاكميتِ حاكمان مرتجع اسلامى و مفتيان دربارى وابسته به اسلام امريكايى اداره مىشود. امروز مسجد الحرام و مسجد نبوى در مكه و مدينه كه مهمترين شهرهاى
بايد حقايق براى مسلمين بر محور قرآن و بيانات و سيره رسول اعظم صلىاللهعليهوآلهوسلم در مساجد به عنوان كرسى درس و خطابه، پرسش و پاسخ روشن گردد. دشمنان اسلام بايد بزرگترين وحشت و اضطراب را از سنگر مساجد عليه منافع استكبارى و شيطانى خود ارزيابى نمايند. اما حاكميت غير عادلانه بر مساجد موجب گشته كه علماء اسلام و مسلمانها نتوانند از آن مكانهاى مقدس جهت رشد اسلام و مسلمين، تبليغ و ترويج حقيقى دين استفاده نمايند.
متأسفانه مساجد جهان اسلام يعنى مسجد الحرام و مسجد نبوى و مسجد كوفه و مسجد الاقصى كه بايد پايگاه ترويج اسلام ناب و دفاع از حقوق مسلمين و دفع ظالم از كشورهاى اسلامى باشد. به چه وضعيت نامناسبى
مساجد جهان اسلام بايد از حاكميت طاغوت و استعمارگران خارجى و غربى آزاد گردند تا بتوانند رسالت جهانى خود و جهانى نمودن اسلام را از اين پايگاه عظيم اعمال نمايند.
استقلال مساجد از نفوذ دولتهاى حاكم در جهان اسلام در ابعاد مديريت اقتصادى، فرهنگى، عمران و آبادى، جذب نسل جوان، ارزيابى دافعهها و جاذبهها در مساجد؛ جايگاه بسيار مهم و استراتژيك را در اين زمان دارا مىباشد كه هجوم فرهنگى از تمام نقاط به وسيله دشمنان بشريت و اخلاق انسانى تدارك مىشود تا انسان را از حقيقت خودش ساقط در حيوانيت و پستى ساقط نمايند. مساجد بايد محل پرواز و عروج انسانها باشد. متوليان امور بايد مديريت مساجد را در دهها عنوان كه، در اين مجموعه و منابع ديگر آورده شده است، ارزيابى نمايند. اگرچه اين موضوع در ايران اسلامى به ويژه در زمان شروع انقلاب از سالهاى 1342 تا پيروزى انقلاب، آنگاه تا پايان جنگ تحميلى عراق در سال 1367، اين بروز و ظهور در مساجد و
نمازهاى ظهر و صبح در بسيارى از مساجد در شهرها و تهران بزرگ به علتهاى ضعف مديريت و يا اقتصادى تعطيل مىباشد. مديريت مساجد به گونهايى تأمين نگشته كه امام جماعتها اوقات خود را صرف مسجد و مسجدىها و جذب آنان بنمايند.
امروز متأسفانه شاهديم؛ كه در سطح كشور پايگاههاى اصلى بيان اسلام در پنج نوبت نماز جماعت به واسطه عدم مديريت قوى و متمركز براى اداره
در حالى كه انقلاب ما اسلامى و دينى بوده و از پايگاه مساجد شروع شده، آيا بايد اين گونه مساجد در مديريت اقتصادى مورد بى توجهى گشته و مهجور گردد؟
آيا مساجد در محضر خدا و رسولش شكايت نخواهند برد كه چرا رؤساى حكومت با من اين گونه برخورد نمودند؟
«اِنْ مَكَّنّاهُمْ فِى الاَرضِ اَقامُوا الصَّلوةِ(2)؛ اگر در زمين به آنان قدرت داديم، نماز را اقامه مىكنند».در حالى كه بهترين مكان اقامه نماز مساجد و بهترين كيفيت آن جماعت و جمعه است.
1. امور مساجد، وزارت ارشاد، اوقاف، دفتر تبليغات، حوزه، سازمان تبليغات، ستاد اقامه نماز، طرح هجرت و مستقر و... . 2.حج(22):41.
در طول بيست و هفت سال تشكيل نظام جمهورى اسلامى كه انقلابش اسلامى و بوسيله روحانيت و مرجعيت شيعه بنيانگذارى شده تا كنون بايد تحولى عميق در عمران و آبادى مساجد كشور در جهات مختلف تبليغى و عملى و تأثيرگذارى انجام مىشد.
اما دولتها در اين مدت چقدر سرمايه گذارى و خدمات نمودهاند؟
آيا پاسخ آن را در محضر خداوند به صورت انجام وظيفه لازم دارند؟
در حالى كه روايات بيشمارى دلالت بر آن دارد كه نماز بدون جماعت و مسجد، نماز نيست.
üپيشنهاد و برنامه
به محضر پربركت مقام عظماى ولايت، مجمع تشخيص مصلحت نظام، مجلس شوراى اسلامى، دولت محترم، قوه قضاييه و همه دلسوزان اسلام و قرآن، مقام نبوت و امامت، مسجد و مسجدى پيشنهاد مىشود، جهت رشد و بالندگى مديريت مساجد عنايت ويژهايى محقق گردد.
1. يك وزارت خانه با هزاران پرسنل و ساختمان و ماشين و حقوق مزايا جهت راهبرى ادارات در شهرهاى تابعه آن كشور تأسيس مىگردد و حال آنكه در هر شهرستان صدها و هزاران مسجدى مىطلبند كه تشكيلاتى در حدّ يك وزارت خانه وسيع جهت اداره شئونات مساجد تأسيس شود. رياستش را مقام ولايت انتخاب نمايد تا اين مهم با استقلال كامل، بدون وابستگى به دولت تحت رهبرى ولى فقيه هدايت گردد تا در نتيجه وحدت رويه در مديريت مساجد محقق شود.
2. پيش نويس قوانين آن كارشناسى شده و بوسيله بهترين ائمه جماعات و جمعه با حضور كارشناسانى كه امروز به صورت غير متمركز در مساجد
4. در هر منطقهايى امام جمعه هست، خودش مستقيم يا غير مستقيم مديريت مساجد را قبول نمايد و با قويترين نيروها، اساسىترين پايگاه اسلامى را اداره نمايد.
5. وحدت مديريت و مصلحت رشد اسلامى جامعه جايگزين تعدد مديريتها و اعمال سليقههاى فردى و گروهى گردد.
6. مديريت مساجد در جهت اصلاح جامعه نقش بسزايى دارد، لذا مسئول امور مساجد در هر منطقهايى بايد تمام وقتش در اختيار اين مهم قرار گيرد، نه اين كه همراه با چند شغل ديگر. در اين صورت فكر و سليقه، ابتكار و خلاقيت و وقت به اندازه لازم اعمال نشده و حق مساجد ضايع خواهد گشت.
7. سياستگزارى، هدايت، سرمايه گذارى بصورت متمركز همراه با اجراى مردمى لازم است.
8. حداقل هر صد مسجد نياز به چند نيروى كارآمد فرهنگى دارد تا به نحو
1. امور مساجد، وزارت ارشاد، اوقاف، دفتر تبليغات، حوزه، سازمان تبليغات، ستاد اقامه نماز، طرح هجرت و مستقر و... .
اين سخن دلسوخته ايى از حوزه و دانشگاه از مسجد و جماعت و جمعه است كه در بسيارى از مساجد داخل و خارج كشور حضور يافته و ارزيابى نموده است.
اميدوارم خداوند و ولى او در زمين، توفيق خدمتگزارى به دين و قرآن، نبوت و امامت، فروع عملى اسلام، نماز و مسجد را به ما كرامت نمايد، اول خودمان عمل نموده، آنگاه جهت ترويج و دفاع وارد صحنه شويم.
حاج ميرزا احسان زاهرىامام جمعه احمد آباد مستوفى استان تهران
1. قرآن.
2. مفاتيح الجنان.
3. تفسير نمونه، آية اللّه مكارم شيرازى.
4. مجمع البيان.
5. نهج البلاغه.
6. وسائل الشيعه.
7. بحار الانوار.
8. محجة البيضاء.
9. كافى.
10. ميزان الحكمه.
11. تاريخ مكه و مدينه (رسول جعفريان).
12. سوگنامه آل محمد صلىاللهعليهوآلهوسلم (محمدى اشتهاردى).
13. فروغ ابديت (آية اللّه سبحانى).
14. من لا يحضره الفقيه.
15. سنن ابن ماجه.
16. كنزالعمال.
17. مستدرك الوسايل
19. الاحاديث القدسيه
20. انس الجليل.
21. تاريخ المدينه المنوره
22. تاريخ القويم فى المكة و بيت الله الكريم.
23. الحج و العمره فى الكتاب و السنه (محمدى رى شهرى)
24. كامل الزيارات.
25.سى دى نور 2.
26.سى دى نور الجنان.
«فهرست منشورات نــشـر الــطــيــّار»
1- اوج ترقى انسان··· 128صفحه، قيمت 550 ت،احسان زاهرى
2- جايگاه علماء در غيبت كبرى··· 96 صفحه،قيمت 600 ت، احسان زاهرى
3- عزت و ذلت آفرينىهاى زبان··· 96 صفحه،قيمت 600ت،احسان زاهرى
4- عروج و سقوط سخن··· 96 صفحه،قيمت 400ت، احسان زاهرى
5- قرآن معجزه جاويد اسلام··· 160 صفحه،قيمت 650ت، احسان زاهرى
6- انديشههاى حسينى··· 240صفحه،قيمت 1000 ت ، احسان زاهرى
7- اعتكاف، نجواى عاشقانه··· 96 ص، 600ت، احسان زاهرى
8- نگاهى به آزادى از منظر امام خمينى··· 96 ص، احسان زاهرى
9- چهل گل از بوستان علوى··· 64 صفحه،قيمت 250،احسان زاهرى
10- چهل گل از گلستان نبوى··· 64 صفحه،قيمت 250، احسان زاهرى
11- چهل گل از بوستان رضوى··· 64 صفحه،قيمت 300، احسان زاهرى
12- چهل گل از بوستان حسينى··· 64 صفحه،قيمت 300، احسان زاهرى
13- چهل گل پيرامون منزلت حسين عليهالسلام ··· 64 صفحه،قيمت 300، احسان زاهرى
14- چهل گل پيرامون خانواده ··· 64 صفحه،قيمت 250، احسان زاهرى
15- چهل گل پيرامون نهضت خدمترسانى··· 64 ص، قيمت250 احسانزاهرى
16- نهضت خدمترسانى به مردم··· 80 صفحه، احسان زاهرى
17- مسجد از ديدگاه رسول اعظم (ص)··· 160 صفحه،1200 تومان. احسان زاهرى
18- كربلادركربلا1··· 272صفحه،قيمت1200ت،جعفررسولزادهورضاعرب(همراهبانوارسبك)
19- كربلادركربلا2··· 240صفحه،قيمت1200ت،جعفررسولزاده(همراهبانوارسبك)
20- زمزمه عاشقانه··· 96 صفحه،قيمت 350ت، امير عباس مهندس
21- انوار حسينى··· 264صفحه،قيمت 1200و1500ت،آيةاللّهسيدمصطفى آلاعتماد
22- ريحانهبهشت··· 208صفحه، قيمت1100، جعفررسولزادهورضاعرب (همراهبانوارسبك)
23- جمعه سبز انتظار··· 208 صفحه، قيمت 850ت، جعفر رسول زاده (همراه نوار سبك)
24- آهنگ عزا··· 208ص ، 850 تومان، جعفر رسول زاده
25- عشق ناتمام ··· مصائب امام حسين، 256 ص، 1500و1280 تومان، فريدون بلورى
26- همنوا با نينوا ··· آموزش فنون مداحى، 336 ص، حاج زين العابدين غلام
27- نيلوفر و مهتاب ··· اميرعباس مهندس، 96 ص، رقعى، 450 ت
28- سلام بر حضرت محبوب ··· امير عباس مهندس، 96 ص، جيبى، 300 ت
29- پريشان گويىها در باد ··· امير عباس مهندس، 80 ص، رقعى، 450 ت
30- تنها تو بخوان محبوب من··· امير عباس مهندس، 96 ص، جيبى، 350 ت
31- امام زمان دوستت دارم··· هادى زاده، 96 ص، پالتويى، 500 ت
32- اخلاق مقربين··· 128ص ، 700 ت،(چهاررنگ) سيد عباس سيادت
33- مثنوى مجلس افروز··· مثنوىهاى رسول اعظم، افشين عاطفى
34- تولاى على (ع) ··· مجموعه قصيده، غزل در مدح امام على (ع)
35- كليات مفاتيح الجنان··· 1216 ص، سلفون، وزيرى، نفيس، 2500 ت، ترجمه الهى قمشهاى
36- نهج البلاغه خطبه و كلمات امام على(ع)··· سلفون، وزيرى، 752ص، ترجمه محمد دشتى
37- نجواى عارفانه··· منتخب ادعيه (جيبى)، 256، 650 ت،(چهاررنگ) احسان زاهرى
38- دعاى كميل ··· 64 ص ، 300 ت، احسان زاهرى
39- دعاى ندبه ··· 64 ص ، 300 ت، احسان زاهرى
40- دعاى توسل و سمات ··· 64 ص ، 300 ت، احسان زاهرى
41- زيارت عاشورا و علقمه··· 64 ص ، 300 ت، احسان زاهرى
42- نجواى عشق··· منتخب قرآن و ادعيه، 256صفحه، قيمت 400 ت، احسان زاهرى
43- انديشههاى رضوى
44- پيامهاى آسمانى رسول اعظم
45- چهل گل از بوستان خاندان رسالت پيرامون نمازجمعه
46- چهل گل از بوستان خاندان رسالت پيرامون غيبت
47- چهل گل از بوستان خاندان رسالت پيرامون رمضان و روزه